Europa posiada talenty. Talenty należy jednak pielęgnować, zwłaszcza że UE doświadcza ważnego przejścia demograficznego. Jest to jeszcze bardziej potrzebne w regionach borykających się ze zmniejszającą się siłą roboczą i niskim odsetkiem osób z wyższym wykształceniem, a także w regionach dotkniętych emigracją ludzi młodych. Jeżeli w odpowiedzi na tę zmianę stanu na rynku pracy nie zostaną podjęte działania, doprowadzi ona do powstania nowych i rosnących dysproporcji terytorialnych w miarę starzenia się regionów, które pozostają w tyle pod względem liczby i umiejętności siły roboczej. Zmiana ta może zmienić krajobraz demograficzny Europy, ograniczając odporność i konkurencyjność UE. Zadbanie o to, by regiony znajdujące się w pułapce niedoboru talentów stały się bardziej odporne i atrakcyjne, ma kluczowe znaczenie dla zaangażowania UE na rzecz niepomijania nikogo, również regionów.
Dlatego też Komisja uruchamia „mechanizm wspierania talentów”. Będzie on wspierał regiony UE dotknięte przyspieszonym spadkiem liczby ludności w wieku produkcyjnym w szkoleniu, zatrzymywaniu i przyciąganiu ludzi, umiejętności i kompetencji niezbędnych do radzenia sobie ze skutkami przejścia demograficznego.
Mechanizm został przedstawiony w dzisiejszym komunikacie na temat wykorzystania potencjału talentów w regionach Europy. Jest to pierwsza kluczowa inicjatywa w 2023 r. wspierająca zaproponowany przez Komisję Europejski Rok Umiejętności, którego celem jest nadanie nowego impulsu do przekwalifikowywania i podnoszenia kwalifikacji. W komunikacie zaproponowano dostosowane do potrzeb, ukierunkowane na konkretne obszary i wielowymiarowe rozwiązania, w tym wykorzystanie istniejących funduszy i inicjatyw UE, aby wspierać regiony najbardziej dotknięte trwającym przejściem demograficznym i jego skutkami ubocznymi oraz zapobiegać powstawaniu nowych i rosnących dysproporcji terytorialnych w UE.
Komisja publikuje dziś również swoje sprawozdanie w sprawie skutków zmian demograficznych w Europie z 2023 r., które aktualizuje sprawozdanie demograficzne z 2020 r. Dokonuje w nim przeglądu tendencji i skutków demograficznych stwierdzonych w świetle ostatnich wydarzeń, takich jak brexit, COVID-19 czy rosyjska agresja wojskowa na Ukrainę. W sprawozdaniu podkreślono, że aby zapewnić przyszły dobrobyt i dobrostan w UE, kluczowe znaczenie ma stawienie czoła wyzwaniom związanym z przemianami demograficznymi. Wyzwania te obejmują starzenie się ludności i spadek jej liczby oraz malejącą liczbę ludności w wieku produkcyjnym, ale także pogłębiające się dysproporcje terytorialne, w tym coraz większą przepaść między obszarami miejskimi i wiejskimi. W sprawozdaniu przeanalizowano, czy ustalone wzorce demograficzne są przyspieszane lub zakłócane i w jaki sposób, oraz kiedy mają one miejsce, czy zakłócenia mają charakter przejściowy, czy też mają trwały wpływ na zmiany demograficzne.
„Pułapka niedoboru talentów” w niektórych regionach UE
Państwa członkowskie stoją w obliczu gwałtownego spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym. Liczba ta zmniejszyła się o 3,5 mln osób w latach 2015–2020 i oczekuje się, że do 2050 r. spadnie o dodatkowe 35 mln.
Aż 82 regiony w 16 państwach członkowskich (w których mieszka prawie 30 proc. ludności UE) są poważnie dotknięte tym spadkiem liczby ludności w wieku produkcyjnym, niskim odsetkiem absolwentów szkół wyższych i wyższych uczelni lub ujemnym bilansem mobilności ludności w wieku 15–39 lat. Regiony te stoją w obliczu szczególnych wyzwań strukturalnych, takich jak nieefektywność rynku pracy, systemów kształcenia, szkolenia i kształcenia dorosłych, słabe wyniki w dziedzinie innowacji, zarządzania publicznego czy rozwoju przedsiębiorstw oraz niski dostęp do usług. Odpowiadając na te wyzwania, regiony mogłyby przyciągnąć więcej wykwalifikowanych pracowników. Niektóre z tych regionów już znajdują się w „pułapce niedoboru talentów”, podczas gdy inne są narażone na to ryzyko w najbliższej przyszłości. Jeżeli sytuacja ta pozostanie nierozwiązana, zagrozi ona długoterminowemu dobrobytowi UE.
Nowy mechanizm UE: „mechanizm wspierania talentów”
Komisja opracuje mechanizm wspierania talentów w oparciu o 8 filarów:
Nowy projekt pilotażowy zostanie uruchomiony w 2023 r., aby pomóc regionom znajdującym się w „pułapce niedoboru talentów” w opracowaniu, konsolidacji, opracowaniu i wdrożeniu dostosowanych do potrzeb i kompleksowych strategii oraz określenie odpowiednich projektów mających na celu szkolenie, przyciągnięcie i zatrzymanie wykwalifikowanych pracowników. Wsparcie zostanie udzielone regionom pilotażowym wybranym na podstawie otwartego zaproszenia.
Nowa inicjatywa „Inteligentne przystosowanie regionów do transformacji demograficznej” zostanie uruchomiona w 2023 r., aby pomóc regionom o ujemnym saldzie migracji ludzi młodych w dostosowaniu się do przejścia demograficznego i inwestowania w rozwój talentów za pomocą polityki ukierunkowanej na konkretny obszar. Regiony objęte pomocą zostaną wybrane na podstawie otwartego zaproszenia do składania wniosków.
Instrument Wsparcia Technicznego (TSI) zapewni pomoc państwom członkowskim, na żądanie, w ramach zaproszenia do składania wniosków dotyczącego TSI na 2023 r., poprzez reformy na szczeblu krajowym i regionalnym niezbędne do rozwiązania problemu spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym, braku umiejętności i reagowania na potrzeby rynku lokalnego.
Programy polityki spójności i międzyregionalne inwestycje innowacyjne będą stymulować innowacje i możliwości tworzenia miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji, a tym samym przyczynią się do zwiększenia możliwości zatrzymywania i przyciągania talentów w tych regionach.
W ramach „Europejskiej inicjatywy miejskiej” ogłoszone zostanie nowe zaproszenie do składania wniosków na innowacyjne działania w celu przetestowania rozwiązań ukierunkowanych na konkretne obszary, realizowanych przez kurczące się miasta, które stawiają czoła wyzwaniom związanym z rozwojem, zatrzymaniem i przyciąganiem wykwalifikowanych pracowników.
Inicjatywy UE wspierające rozwój talentów będą odpowiednio oznaczone na specjalnej stronie internetowej. Zapewni to zainteresowanym regionom łatwiejszy dostęp do informacji o politykach UE w dziedzinach takich jak badania naukowe i innowacje, edukacja i mobilność młodzieży.
Wymiana doświadczeń i rozpowszechnianie dobrych praktyk: regiony będą miały możliwość tworzenia tematycznych i regionalnych grup roboczych, aby sprostać konkretnym wyzwaniom zawodowym lub terytorialnym.
Dalej rozwijana będzie wiedza analityczna niezbędna do wspierania i ułatwiania sprawdzonej empirycznie polityki rozwoju regionalnego i migracji.
Wyzwolenie potencjału talentów za pośrednictwem istniejących funduszy i inicjatyw UE
W komunikacie podkreślono również, w jaki sposób istniejące instrumenty i polityki UE, w tym realizowane w ramach europejskiego semestru, mogą wspierać ożywienie gospodarcze i rozwój odpowiednich umiejętności, aby przyciągnąć do dotkniętych regionów działania o dużym potencjale. Między innymi Nowy europejski plan innowacji – przedstawiono w nim inicjatywę w zakresie talentów w najbardziej zaawansowanych technologiach, która jest konkretną inicjatywą przewodnią mającą odpowiedzieć na istniejącą lukę w talentach w sektorach zaawansowanych technologii, integrując wszystkie regiony w Europie.
W komunikacie podkreślono również, w jaki sposób polityka spójności jest i będzie nadal pomagać tym regionom w dywersyfikacji ich gospodarki, poprawie dostępności usług, zwiększeniu skuteczności administracji publicznej oraz zapewnieniu zaangażowania władz regionalnych i lokalnych za pomocą specjalnych strategii ukierunkowanych na konkretny obszar.
Ponadto przedstawiono w nim wiele przykładów krajowych i regionalnych inicjatyw i najlepszych praktyk, które skutecznie rozwiązują wyzwania strukturalne w kontekście lokalnym, zwiększając atrakcyjność regionów dla talentów. Aby ułatwić wzajemne uczenie się, Komisja nadal współpracuje z organami krajowymi, identyfikując wskazane przez nie najbardziej dotkliwe wyzwania demograficzne, a także przykłady polityk i projektów mających na celu zarządzanie skutkami zmian demograficznych.
Co dalej?
Komisja będzie składać regularne sprawozdania z wdrażania tego komunikatu.
Przebieg procedury
Zajęcie się kwestią zmian demograficznych ma kluczowe znaczenie dla budowania bardziej sprawiedliwego i odpornego społeczeństwa. Ponieważ trwające przejście demograficzne ma wpływ na różne obszary polityki, konieczne jest, aby decydenci polityczni zaangażowali się w złożoną koordynację obejmującą wszystkie odpowiednie podmioty na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Chociaż większość środków politycznych mających na celu sprostanie tym wyzwaniom realizowana jest na szczeblu krajowym, Komisja uwzględnia konsekwencje i wpływ zmian demograficznych w swoich propozycjach polityki.
Komisja przyjęła już w 2020 r. sprawozdanie w sprawie skutków zmian demograficznych w Europie, które utorowało drogę dalszym inicjatywom w 2021 r. wraz z przyjęciem Zielonej księgi w sprawie starzenia się społeczeństwa i długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich UE do 2040 r.
Wśród najnowszych inicjatyw na szczeblu UE, które wspierają państwa członkowskie w radzeniu sobie ze zmianami demograficznymi w różnych obszarach i sektorach, znajduje się europejska strategia w dziedzinie opieki wraz z zaleceniem Rady w sprawie dostępu do przystępnej cenowo opieki długoterminowej wysokiej jakości oraz wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, kompleksowa strategia UE na rzecz praw dziecka i europejska gwarancja dla dzieci, pakiet wsparcia na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, zalecenie Komisji w sprawie skutecznego aktywnego wspierania zatrudnienia, zalecenie Rady w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej, pakiet dotyczący zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami oraz niedawny wniosek dotyczący uczynienia 2023 Europejskim Rokiem Umiejętności, a także przyjęty dziś komunikat w sprawie wykorzystania potencjału talentów w regionach Europy.
Źródło: Komisja Europejska
