W ciągu ostatnich sześciu lat w Eurojuście zarejestrowano prawie 3000 spraw dotyczących transgranicznego prania brudnych pieniędzy. Od 2016 roku liczba spraw wnoszonych do Agencji systematycznie rośnie. W 2021 r. do Agencji wpłynęło ponad 600 spraw, co stanowi ponad dwa razy więcej spraw zarejestrowanych w porównaniu z rokiem 2016. Oto niektóre z ustaleń pierwszego kompleksowego raportu Eurojustu na temat prania brudnych pieniędzy, opublikowanego 20 października br. Ze względu na tajność charakteru, globalna skala prania pieniędzy jest trudna do zmierzenia, uważana jest jednak za znaczącą. Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) szacuje, że co roku prane jest od 2 do 5% światowego PKB – do 1,87 biliona euro. Odzwierciedla to statystyki spraw Eurojustu, z których wynika, że sprawy dotyczące prania brudnych pieniędzy stanowiły prawie 15% wszystkich spraw zarejestrowanych w Agencji w latach 2016–2021.
Przez lata swojej działalności Eurojust zdobywał praktyczną wiedzę na temat rozwiązań, najlepszych praktyk oraz wyzwań, które mogą mieć znaczenie podczas angażowania się w międzynarodową współpracę sądową w sprawach dotyczących prania pieniędzy. Wskazówki te zebrano w Raporcie Eurojustu na temat prania pieniędzy, sporządzonym specjalnie dla organów krajowych prowadzących dochodzenia i ścigających transgraniczne przypadki prania brudnych pieniędzy.
Kluczowym wyzwaniem w wielu sprawach dotyczących prania pieniędzy jest zidentyfikowanie beneficjenta rzeczywistego majątku pochodzącego z przestępstwa. Często jest to bardzo trudne ze względu na wykorzystywanie firm „przykrywek” bądź z powodu tego, że podejrzani nie działają pod własnym nazwiskiem w celu ukrycia śladu finansowego, który wskazywałby na pochodzenie pieniędzy z nielegalnego źródła.
Kryptowaluty, coraz częściej wykorzystywane przez przestępców do prania swoich nielegalnych zysków, stanowią kolejne wyzwanie dla spraw dotyczących przypadków prania pieniędzy – utrudniają bowiem śledzenie aktywów posiadanych przez osoby objęte dochodzeniem. Najlepszą praktyką wskazaną w raporcie Eurojustu jest zatrudnianie wysoko wykwalifikowanych ekspertów ds. dowodów cyfrowych w celu wykonania kopii odpowiednich dowodów elektronicznych i uzyskania dostępu do portfeli kryptowalutowych należących do podejrzanych, podczas przeszukiwań.
Doświadczenia Eurojustu wskazują również inne powszechne problemy, takie jak te dotyczące ustalenia, kto jest uważany za ofiarę w danym kraju, oraz jak zapewnić proporcjonalne odszkodowanie dla wszystkich ofiar, podczas gdy zamrożona kwota jest niewystarczająca. W takich przypadkach przydatne może być wyjaśnienie, za pośrednictwem Eurojustu, ważnej podstawy prawnej do zamrożenia środków przeznaczonych na odszkodowania dla ofiar.
Niektóre przypadki pokazują, że śledzenie przepływów pieniędzy w rozsądnym zakresie w Unii Europejskiej jest wykonalne, lecz gdy wymagana jest współpraca pozaunijna, staje się to trudne, czasem też władze poszczególnych państw przerywają prowadzenie takiej współpracy. Również tutaj szeroka sieć punktów kontaktowych i prokuratorów łącznikowych Eurojustu może i była kluczowa we współpracy sądowej z państwami trzecimi.
Wszystkie państwa członkowskie UE były zaangażowane w międzynarodowe sprawy dotyczące prania pieniędzy wniesione do Eurojustu w ciągu ostatnich sześciu lat, przy czym Włochy, Francja, Hiszpania, Niemcy i Holandia zmagały się z największą ich liczbą. Zaniepokojonych było również ponad 60 państw trzecich, z których najbardziej zaangażowane były Szwajcaria, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Ukraina.
Sprawy dotyczące prania pieniędzy prowadzone przez Eurojust pokazują, w jaki sposób oraz jak bardzo prawne i praktyczne wsparcie Agencji pomogło praktykom w znalezieniu rozwiązań. Eurojust zorganizował 600 spotkań koordynacyjnych między zainteresowanymi organami krajowymi i 33 dni czynności w latach 2016-2021 (co stanowi jedną trzecią wszystkich spotkań i wspólnych zespołów dochodzeniowych wspieranych przez Agencję). Ponadto Eurojust powołał również 116 wspólnych zespołów dochodzeniowych zajmujących się sprawami dotyczącymi prania pieniędzy (co stanowi jedną czwartą wszystkich wspólnych zespołów dochodzeniowych wspomaganych przez Agencję).
Praniu pieniędzy poświęcono w ostatnich latach wiele uwagi legislacyjnej, w tym propozycję pakietu przeciwdziałającego praniu pieniędzy opublikowaną w czerwcu 2021 r. Eurojust będzie nadal uważnie śledził rozwój sytuacji w tej dziedzinie i zapewniał wsparcie praktykom, którzy pracują nad postawieniem przed wymiarem sprawiedliwości osób zajmujących się praniem brudnych pieniędzy.
Źródło: Eurojust
