Komisja przedstawiła dziś ambitne inicjatywy na rzecz czystszego, zdrowszego i bezpieczniejszego oceanu. Są one wkładem UE w szczyt „Jeden Ocean” zwołany przez Francję w Breście i pokazują wiodącą rolę UE w kompleksowym pokonywaniu wyzwań związanych z oceanami. W swoim wystąpieniu na szczycie, przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen przedstawiła trzy kluczowe inicjatywy wspierające wspólne działania na rzecz ochrony oceanów i przywrócenia ich dobrego stanu. Są to: nowa międzynarodowa koalicja na rzecz ochrony różnorodności biologicznej na pełnym morzu, obejmująca 95 proc. powierzchni oceanów; duży projekt obliczeniowy, który umożliwi naukowcom tworzenie cyfrowych symulacji oceanów na świecie; oraz unijna misja badawcza mająca na celu odbudowę naszych oceanów i zasobów wodnych do 2030 r. Inicjatywy te uzupełniają ogólny wkład UE we wszystkie cztery obszary tematyczne szczytu, zaprezentowany na szczycie przez komisarzy Mariję Gabriel, Adinę Vălean i Virginijusa Sinkevičiusa.
Przemawiając na szczycie „Jeden Ocean”, przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: Skala naszych działań na rzecz ochrony oceanów musi odpowiadać wielkości naszej wspólnej odpowiedzialności. Spotykamy się dziś w Breście, aby połączyć siły i odwrócić negatywny trend. Europa może wnieść ogromny wkład jako potęga morska. Ale tylko wspólnie możemy zwiększyć ochronę oceanów i sprawić, aby życie w nich ponownie rozkwitło.
Ochrona różnorodności biologicznej i zasobów morskich
Przewodnicząca Ursula von der Leyen zainicjowała dziś na szczycie ambitną koalicję na rzecz różnorodności biologicznej na obszarach poza jurysdykcją krajową (BBNJ). Inicjatywa ta potwierdza rolę UE jako lidera w dziedzinie ochrony środowiska morskiego na świecie. Obszary znajdujące się poza jurysdykcją krajową zajmują 95 proc. powierzchni oceanów, a ich bioróżnorodność przynosi ludzkości bezcenne korzyści ekologiczne i społeczno-gospodarcze. Te rozległe obszary są jednak coraz bardziej narażone na zagrożenia, takie jak zanieczyszczenie, nadmierna eksploatacja i skutki zmiany klimatu. Trwające obecnie negocjacje ONZ są szansą, która trafia się raz na pokolenie, dlatego UE dokłada wszelkich starań, aby osiągnąć porozumienie w 2022 r. Koalicja skupia podmioty, które, podobnie jak UE i jej państwa członkowskie, dążą do przyjęcia ambitnego traktatu ONZ w sprawie ochrony BBNJ.
Kolejnym ważnym elementem polityki UE na rzecz zrównoważonego zarządzania zasobami morskimi jest stosowana od lat przez UE zasada zerowej tolerancji wobec nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (NNN). Połowy NNN są poważnym zagrożeniem dla światowych zasobów rybnych – w wyniku tego rodzaju działalności liczebność niektórych stad ryb osiągnęła punkt krytyczny. W związku z tym od 2010 r. UE wdraża zestaw środków mających na celu zapobieganie połowom NNN oraz ich powstrzymywanie i eliminowanie. Zgodnie z tymi przepisami UE współpracuje z państwami na całym świecie, aby promować zwalczanie NNN i blokuje wprowadzanie takich produktów na rynek UE. Aby zapewnić zgodność własnej floty z przepisami mającymi zastosowanie do organów kontrolnych państw członkowskich, UE korzysta ze wsparcia Europejskiej Agencji Kontroli Rybołówstwa (EFCA). UE nie tylko daje przykład, ale również zapewnia wsparcie finansowe za pośrednictwem programów regionalnych promujących zrównoważone rybołówstwo.
Walka z zanieczyszczeniem mórz
Poważnym zagrożeniem dla zdrowia oceanów, zarówno na szczeblu globalnym, jak i europejskim, jest również zanieczyszczenie, w szczególności tworzywami sztucznymi. UE podejmuje w związku z tym działania, aby zrealizować wizję czystego oceanu. Dwa główne cele walki UE z zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi to: zmniejszenie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i przyspieszenie przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym. W dyrektywie w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (SUP), która obowiązuje od 2021 r., ustanowiono przepisy dotyczące stopniowego wycofywania wielu często marnowanych przedmiotów z tworzyw sztucznych oraz zbierania zgubionych narzędzi połowowych na morzu. Przepisy te stanowią przełomowy krok w kierunku wyeliminowania odpadów morskich w UE. Ponadto UE zdecydowanie opowiada się za międzynarodowym porozumieniem w sprawie tworzyw sztucznych i pracuje nad ustanowieniem komitetu ds. globalnego porozumienia w tej dziedzinie na forum Zgromadzenia ONZ ds. Ochrony Środowiska w lutym bieżącego roku. W perspektywie długoterminowej jest to jedyna skuteczna odpowiedź na globalny problem odpadów morskich. UE stara się także podnosić poziom społecznej świadomości tego problemu, tworząc tym samym impuls do podejmowania działań zapobiegających powstawaniu odpadów morskich. Wraz z ONZ i szeregiem organizacji społeczeństwa obywatelskiego UE organizuje #EUBeachCleanup – globalną kampanię na rzecz oceanów, w ramach której dziesiątki tysięcy wolontariuszy usuwają śmieci z plaż i śródlądowych dróg wodnych.
Ocean jednym z rozwiązań problemu zmiany klimatu
Osiągnięcie neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla oznacza również przejście na bezemisyjny transport morski. Sektor ten jest podstawą światowego handlu i łańcuchów dostaw, ale nadal niemal w całości opiera się na paliwach wysokoemisyjnych. We wniosku dotyczącym inicjatywy FuelEU Maritime wprowadzono normę paliwową ograniczającą intensywność emisji gazów cieplarnianych, a rozporządzenie w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych ma na celu zapewnienie odpowiedniej infrastruktury energetycznej w portach, co umożliwi wypełnienie obowiązku podłączenia do zasilania energią elektryczną z lądu lub stosowania technologii bezemisyjnych podczas postoju w porcie. Dzięki rozszerzeniu unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) na sektor morski emisje z żeglugi zostaną uwzględnione w ogólnym pułapie emisji, a uzyskany w ten sposób sygnał cenowy przyspieszy dekarbonizację. Ambicje UE sięgają poza granice Unii: prowadzi ona negocjacje na forum Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), aby osiągnąć porozumienie w sprawie celu, jakim jest bezemisyjna żegluga do 2050 r. Ekologizacja transportu morskiego jest również priorytetem unijnych programów finansowania – na ten cel przeznaczono już np. 1,5 mld euro w ramach instrumentu „Łącząc Europę” oraz ponad 500 mln euro ze środków partnerstwa na rzecz bezemisyjnego transportu wodnego w ramach programu „Horyzont Europa”.
Zarządzanie oceanami
Według UE ważną rolę w ochronie oceanów powinna pełnić nauka i technologia. Nowym podejściem do rozwiązywania głównych problemów społecznych są „misje”, które zapewniają krytyczną masę zasobów na ukierunkowane badania. Zgodnie z założeniami misji „Odbudowa naszych oceanów i zasobów wodnych do 2030 r.” ocean ma odgrywać ważną rolę w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu na 2030 r. Środki dostępne w ramach tej misji zostaną przeznaczone na duże innowacyjne „sztandarowe projekty”. Ich celem będzie opracowanie i przetestowanie rozwiązań, które zapewnią ochronę 30 proc. obszaru morskiego UE, odbudowę ekosystemów morskich i śródlądowych, ograniczenie o 50 proc. ilości odpadów z tworzyw sztucznych w morzu, utraty składników pokarmowych i stosowania pestycydów chemicznych oraz neutralną dla klimatu niebieską gospodarkę o obiegu zamkniętym.
Przewodnicząca Ursula von der Leyen zainaugurowała podczas szczytu „Jeden Ocean” cyfrową platformę oceaniczną – europejski cyfrowy model oceanu Digital Twin Ocean – który zostanie opracowany w ramach misji i sprawi, że UE stanie się liderem działań na rzecz oceanu również w dziedzinie cyfrowej. Digital Twin Ocean jest środowiskiem obliczeniowym, które opiera się na obserwacjach, modelach i najnowszych osiągnięciach technologicznych. Umożliwi ono ocenę różnych scenariuszy, pogłębiając zrozumienie środowiska morskiego i zapewniając oparty na wiedzy wkład w proces decyzyjny. Platforma Digital Twin Ocean zapewni otwarty i nieograniczony dostęp do danych morskich, wypełni luki w wiedzy i ułatwi integrację na szczeblu UE już istniejących aplikacji do prognozowania i modelowania.
Badania nad oceanami nie ograniczają się do tej dziedziny. Potrzebujemy także podstawowej wiedzy o morzach i oceanach, która pozwoli na zwiększenie świadomości problemów i pogłębienie wiedzy oraz stworzy możliwości zastosowania nowych odkryć w praktyce. UE podejmuje działania, aby zwiększyć podstawową wiedzę o morzach i oceanach poprzez edukację i inwestycje w badania naukowe. Przykładem działań w tej dziedzinie jest koalicja EU4Ocean. Ta oddolna inkluzywna inicjatywa skupia różnych partnerów w celu dzielenia się wiedzą, zwiększenia podstawowej wiedzy o morzach i oceanach oraz ulepszenia zrównoważonego zarządzania oceanami.
Kontekst
Ocean ma kluczowe znaczenie dla obecnych i przyszłych pokoleń. UE, do której należą największe obszary morskie na świecie, bierze na siebie odpowiedzialność za ich ochronę, a jako największy rynek produktów rybołówstwa jest liderem działań na rzecz zachowania tych zasobów. UE jest też jedną z największych światowych gospodarek, dlatego korzysta z okazji, by opracować zrównoważone rozwiązania ukierunkowane na oceany i opierające się na obiegu zamkniętym.
Działania UE na rzecz ochrony oceanów są integralną częścią Europejskiego Zielonego Ładu, który ma na celu zbudowanie do 2050 r. pierwszej na świecie gospodarki neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla i powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej.
