6 marca br. belgijska prezydencja Rady i negocjatorzy Parlamentu Europejskiego porozumieli się wstępnie w kwestii proponowanych przepisów UE dotyczących przekazywania postępowań w sprawach karnych. Nowe przepisy regulują warunki, na jakich postępowanie karne wszczęte w jednym państwie członkowskim będzie można przekazać do innego państwa członkowskiego. Ma to zasadnicze znaczenie dla zapewnienia, aby postępowanie przygotowawcze w sprawie przestępstwa lub jego ściganie odbywało się w państwie najodpowiedniejszym do tego celu. Zapobiegnie to również niepotrzebnym równoległym postępowaniom (dotyczącym tego samego podejrzanego) w różnych państwach członkowskich UE. Przepisy przyczynią się zatem do skuteczniejszego zwalczania przestępczości transgranicznej.
Uzgodnione przez Radę i Parlament Europejski przepisy sprawią też, że podstawowe prawa podejrzanego lub oskarżonego będą lepiej chronione w trakcie przekazywania postępowania karnego z jednego państwa do innego.
Ponadto rozporządzenie pomoże zapobiegać bezkarności w sprawach, w których odmówiono przekazania danej osoby do innego państwa członkowskiego pomimo europejskiego nakazu aresztowania. Przekazanie postępowania karnego (do państwa, w którym przebywa oskarżony) zagwarantuje, że osoba ta tak czy inaczej stanie przed sądem.
Wspólne przepisy dotyczące przekazywania postępowania
W przyszłości organy krajowe będą podejmować decyzję w sprawie złożenia wniosku o przekazanie postępowania (do innego państwa członkowskiego), opierając się na wspólnych kryteriach. Kryteria te to m.in.:
- przestępstwo zostało popełnione na terytorium państwa członkowskiego, do którego ma zostać przekazane postępowanie, lub większość skutków przestępstwa lub znaczna część szkody wystąpiła na terytorium tego państwa członkowskiego,
- co najmniej jeden podejrzany lub oskarżony jest obywatelem państwa, do którego kierowany jest wniosek, lub w nim zamieszkuje,
- co najmniej jeden podejrzany lub oskarżony przebywa w państwie członkowskim, do którego ma zostać przekazane postępowanie,
- większość materiału dowodowego mającego znaczenie dla postępowania przygotowawczego znajduje się w państwie, do którego kierowany jest wniosek, lub zamieszkuje tam większość świadków istotnych dla sprawy,
- w państwie członkowskim, do którego postępowanie miałoby zostać przekazane, toczy się postępowanie karne dotyczące tych samych lub innych okoliczności faktycznych przeciwko temu samemu podejrzanemu lub oskarżonemu.
Państwo, które poproszono o przejęcie postępowania, musi poinformować państwo o to wnioskujące o swojej zgodzie lub odmowie w terminie 60 dni od otrzymania wniosku. Termin ten można przedłużyć o maksymalnie 30 dni.
Państwo powinno odmówić przejęcia postępowania, jeżeli na mocy jego prawa nie można wszcząć lub kontynuować postępowania karnego w odniesieniu do okoliczności faktycznych będących podstawą przekazania. Chodzi np. o sytuacje, gdy czyn, w związku z którym wystosowano wniosek, nie stanowi przestępstwa na mocy prawa państwa, do którego skierowano wniosek.
Prawa ofiary i oskarżonego/podejrzanego
Rozporządzenie przewiduje też obowiązki związane z poszanowaniem praw podejrzanych, oskarżonych i ofiar podczas podejmowania decyzji o przekazaniu.
Państwo, w którym toczy się postępowanie karne i które chce przekazać postępowanie do innego państwa, musi np. należycie uwzględnić zasadny interes podejrzanego lub oskarżonego, a także ofiary. Nowe przepisy stanowią też, że oskarżony lub podejrzany oraz ofiara muszą zostać poinformowani o zamiarze przekazania postępowania. Powinni też móc przedstawić swoje stanowisko w tej sprawie. Ponadto otrzymują informacje na innych etapach postępowania.
Prawo do skutecznego środka odwoławczego
Podejrzani, oskarżeni i ofiary będą mieli prawo do skutecznego odwołania się od decyzji danego państwa o zgodzie na przejęcie postępowania karnego. Będą mogli skorzystać z tego prawa w państwie, do którego przekazano postępowanie.
Termin na to wynosi 15 dni od daty otrzymania decyzji zatwierdzającej przekazanie. Ostateczna decyzja w sprawie środka odwoławczego musi zostać podjęta bez zbędnej zwłoki i, w miarę możliwości, w terminie 60 dni.
Dalsze kroki
Wstępne porozumienie zostanie teraz przekazane do zatwierdzenia przedstawicielom państw członkowskich w Radzie (Coreperowi) i Komisji Sprawiedliwości w Parlamencie Europejskim. Po zatwierdzeniu i weryfikacji prawno-językowej, aby wejść w życie, przepisy muszą zostać formalnie przyjęte przez obie instytucje, a następnie opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE. Rozporządzenie zacznie obowiązywać 2 lata po wejściu w życie.
Kontekst
W związku ze wzrostem przestępczości transgranicznej wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w UE coraz częściej mierzy się z sytuacjami, w których kilka państw członkowskich ma jurysdykcję w zakresie ścigania w tej samej sprawie. Zdarza się to zwłaszcza w przypadku przestępstw popełnianych przez zorganizowane grupy przestępcze. Zasady przekazywania postępowań karnych pomogą w ustalaniu, które państwo członkowskie jest najodpowiedniejsze do przeprowadzenia danego postępowania. Mają też zasadnicze znaczenie dla poszanowania praw podstawowych oskarżonego.
W UE nie ma obecnie żadnych konkretnych przepisów regulujących przekazywanie postępowań. Państwa członkowskie muszą więc stosować Europejską konwencję o pomocy prawnej w sprawach karnych z 1959 r.
Źródło: Rada UE
