Rosja wykorzystuje dostawy gazu jako broń w trwającym konflikcie, przez co Unii Europejskiej grozi dalsze ograniczenie możliwości zaopatrzenia się w rosyjski gaz, a prawie połowa państw członkowskich już doświadcza problemów w tym zakresie. Jeśli działania podjęte zostaną teraz, uda się zmniejszyć zarówno ryzyko dalszych lub pełnych zakłóceń, jak i koszty, jakie Europa będzie musiała ponieść w takim przypadku; pozwoli to także wzmocnić europejską odporność energetyczną. W związku z tym Komisja proponuje już dziś nowe narzędzie legislacyjne i Europejski plan zmniejszania zapotrzebowania na gaz, aby ograniczyć zużycie gazu w Europie o 15 proc. w okresie do wiosny następnego roku. Wszyscy konsumenci, organy administracji publicznej, gospodarstwa domowe, właściciele budynków publicznych, dostawcy energii i przemysł mogą i powinni podjąć działania w celu oszczędzania gazu. Komisja przyspieszy również prace nad dywersyfikacją dostaw gazu, w tym mechanizmem wspólnego zakupu, aby zwiększyć możliwości pozyskiwania przez UE gazu z alternatywnych źródeł.
Komisja przedstawia wniosek dotyczący nowego rozporządzenia Rady w sprawie skoordynowanych środków ograniczania zapotrzebowania na gaz w oparciu o art. 122 Traktatu. W nowym rozporządzeniu przewidziano zobowiązanie wszystkich państw członkowskich do ograniczenia zapotrzebowania na gaz o 15 proc. w okresie od 1 sierpnia 2022 r. do 31 marca 2023 r. Nowe rozporządzenie przewiduje również możliwość ogłoszenia przez Komisję, po konsultacji z państwami członkowskimi, „unijnego stopnia alarmowego” dotyczącego bezpieczeństwa dostaw, który zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do zmniejszenia zapotrzebowania na gaz. Unijny stopień alarmowy może zostać ogłoszony w przypadku wystąpienia znacznego ryzyka poważnego niedoboru gazu lub wyjątkowo wysokiego zapotrzebowania na gaz. Do końca września państwa członkowskie powinny zaktualizować swoje krajowe plany reagowania kryzysowego, aby pokazać, w jaki sposób zamierzają osiągnąć cel redukcji, oraz powinny co dwa miesiące składać Komisji sprawozdania z postępów. Państwa członkowskie wnioskujące o solidarne dostawy gazu będą zobowiązane do wykazania, jakie środki podjęły w celu zmniejszenia zapotrzebowania na szczeblu krajowym.
Aby pomóc państwom członkowskim w niezbędnej redukcji zapotrzebowania, Komisja przyjęła również Europejski plan zmniejszania zapotrzebowania na gaz, w którym określono środki, zasady i kryteria skoordynowanego ograniczania popytu. Plan koncentruje się na zastąpieniu gazu innymi paliwami oraz ogólnie na oszczędzaniu energii we wszystkich sektorach. Jego celem jest zabezpieczenie dostaw dla gospodarstw domowych i podstawowych użytkowników, takich jak szpitale, ale również dla gałęzi przemysłu, które mają decydujące znaczenie dla dostarczania podstawowych produktów i usług dla gospodarki, a także dla unijnych łańcuchów dostaw i konkurencyjności. Plan zawiera wytyczne dla państw członkowskich, które należy uwzględnić przy planowaniu ograniczeń.
Energię, którą zaoszczędzimy latem, będzie można wykorzystać w zimie
Zastąpienie gazu innymi paliwami i oszczędzanie energii tego lata pozwoli nam zmagazynować więcej gazu na zimę. Podjęcie natychmiastowych działań zmniejszy negatywny wpływ na PKB, bowiem pozwoli uniknąć nieplanowanych działań w sytuacji kryzysowej w późniejszym okresie. Wczesne kroki pozwalają również rozłożyć konieczny wysiłek w czasie, zmniejszyć obawy rynku i wahania cen oraz umożliwiają opracowanie lepiej ukierunkowanych i bardziej opłacalnych środków ochrony przemysł.
Zaproponowany przez Komisję plan redukcji zapotrzebowania na gaz powstał po konsultacjach z państwami członkowskimi i przemysłem. Środki pozwalające na zmniejszenie zapotrzebowania na gaz są wielorakie. Państwa członkowskie powinny wyczerpać wszystkie możliwości zastąpienia paliw, nieobowiązkowe systemy oszczędności i alternatywne źródła energii zanim zdecydują się na wprowadzenie ograniczeń. W miarę możliwości pierwszeństwo należy nadać przejściu na odnawialne źródła energii lub wariantom przewidującym paliwa bardziej ekologiczne, mniej emisyjne i zanieczyszczające. Przestawienie się na węgiel, ropę naftową lub energię jądrową może być jednak konieczne jako środek tymczasowy, o ile pozwoli uniknąć długoterminowego uzależnienia od węgla. Środki rynkowe mogą ograniczyć ryzyko dla społeczeństwa i gospodarki. Na przykład państwa członkowskie mogłyby uruchomić systemy aukcji lub przetargów, aby zachęcić przemysł do ograniczania zużycia energii. Państwa członkowskie mogą zaoferować wsparcie zgodnie z przyjętymi dziś przez Komisję zmienionymi tymczasowymi kryzysowymi ramami środków pomocy państwa.
Innym ważnym filarem oszczędności energii jest ograniczenie ogrzewania i chłodzenia. Komisja wzywa wszystkie państwa członkowskie do rozpoczęcia publicznych kampanii uświadamiających w celu promowania redukcji ogrzewania i chłodzenia na szeroką skalę oraz do wdrożenia komunikatu UE o oszczędności energii, zawierającego liczne możliwości krótkoterminowych oszczędności. Aby dać przykład, państwa członkowskie mogłyby nakazać ukierunkowane obniżenie ogrzewania i chłodzenia w budynkach obsługiwanych przez organy publiczne.
Plan redukcji zapotrzebowania pomoże również państwom członkowskim w określeniu i ustaleniu priorytetów, jeśli chodzi o grupy konsumentów nieobjętych ochroną, najbardziej krytycznych odbiorców lub instalacji w oparciu o ogólne względy ekonomiczne i następujące kryteria:
- poziom krytyczności społecznej – sektory takie jak opieka zdrowotna, żywność, bezpieczeństwo, ochrona, rafinerie i obrona, a także świadczenie usług środowiskowych;
- transgraniczne łańcuchy dostaw – sektory lub gałęzie przemysłu dostarczające towary i świadczące usługi o kluczowym znaczeniu dla sprawnego funkcjonowania unijnych łańcuchów dostaw;
- uszkodzenia instalacji – aby uniknąć sytuacji, w której nie mogłyby one wznowić produkcji bez znacznych opóźnień, napraw, zatwierdzenia przez organy regulacyjne i kosztów;
- możliwości ograniczenia zużycia gazu i zastępowalność produktów/składników – zakres, w jakim gałęzie przemysłu mogą przestawić się na importowane komponenty/produkty oraz zakres, w jakim popyt na produkty lub komponenty może zostać zaspokojony poprzez przywóz.
Co zrobiła UE, by zabezpieczyć dostawy energii do UE?
Po rosyjskiej inwazji na Ukrainę Komisja przyjęła plan REPowerEU, aby jak najszybciej położyć kres zależności UE od rosyjskich paliw kopalnych. W planie określono środki dotyczące dywersyfikacji dostawców energii, oszczędności energii i efektywności energetycznej oraz przyspieszonego wprowadzania energii ze źródeł odnawialnych. UE przyjęła również nowe przepisy nakładające wymóg napełnienia podziemnych magazynów gazu w 80 proc. do 1 listopada 2022 r., aby zapewnić dostawy na nadchodzącą zimę. W tym kontekście Komisja przeprowadziła szczegółowy przegląd krajowych planów gotowości, aby stawić czoła ewentualnym poważnym zakłóceniom w dostawach.
Komisja utworzyła unijną platformę zakupu energii, aby agregować zapotrzebowanie na energię na szczeblu regionalnym i ułatwiać przyszłe wspólne zakupy zarówno gazu, jak i ekologicznego wodoru. W ten sposób zapewnia się optymalne wykorzystanie infrastruktury, tak aby gaz trafiał do miejsc, w których jest najbardziej potrzebny, oraz angażuje się międzynarodowych partnerów w proces dostaw. W ramach platformy utworzono już pięć regionalnych grup państw członkowskich, a w ramach Komisji utworzono specjalną grupę zadaniową w celu wsparcia tego procesu. UE zdołała zdywersyfikować źródła dostaw gazu na inne niż rosyjski import, dzięki wyższemu importowi LNG i wykorzystaniu gazociągów innych dostawców. W pierwszej połowie 2022 r. przywóz LNG spoza Rosji wzrósł o 21 mld m³ w porównaniu z tym samym okresem w ubiegłym roku. Import nierosyjskimi gazociągami również wzrósł o 14 mld m³ z Norwegii, Azerbejdżanu, Zjednoczonego Królestwa i Afryki Północnej.
Już na długo przed rosyjską inwazją na Ukrainę UE budowała czysty i wzajemnie połączony system energetyczny, koncentrując się na zwiększeniu udziału energii ze źródeł odnawialnych produkowanej w kraju, stopniowym wycofywaniu importowanych paliw kopalnych oraz zapewnianiu połączeń i solidarności między państwami członkowskimi w przypadku przerw w dostawach.
Europejski Zielony Ład i pakiet „Gotowi na 55” pozwalają na stopniowe eliminowanie naszej zależności od źródeł paliw kopalnych i zmniejszenie ogólnego zużycia energii w UE w drodze zwiększania efektywności energetycznej, przez co wzmacniają bezpieczeństwo dostaw do UE. W oparciu o te propozycje REPowerEU ma na celu przyspieszenie przechodzenia w całej UE na dostawy energii ze źródeł odnawialnych oraz wdrożenie inwestycji w efektywność energetyczną. Ponad 20 proc. energii w UE pochodzi obecnie ze źródeł odnawialnych, a Komisja zaproponowała, by do 2030 r. udział ten wzrósł ponad dwukrotnie, do co najmniej 45 proc. Od początku roku dodano szacunkowo dodatkowe 20 GW mocy energii ze źródeł odnawialnych. Odpowiada to ponad 4 mld m³ gazu ziemnego.
Dzięki naszym inwestycjom w terminale LNG i gazowe połączenia międzysystemowe każde państwo członkowskie może obecnie otrzymywać dostawy gazu z co najmniej dwóch źródeł, a między sąsiadami możliwe jest odwrócenie przepływu. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu państwa członkowskie muszą posiadać krajowe plany działań zapobiegawczych i plany działania kryzysowego, a mechanizm solidarności gwarantuje dostawy do „odbiorców chronionych” w państwach sąsiadujących w przypadku poważnej sytuacji nadzwyczajnej.
Źródło: https://ec.europa.eu/
