Komisja przyjęła dziś wniosek dotyczący nowej unijnej dyrektywy mającej na celu zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku, czym wypełniła kluczowe zobowiązanie zawarte w Europejskim Zielonym Ładzie. Wniosek ten ma zwiększyć skuteczność ochrony środowiska poprzez zobowiązanie państw członkowskich do wprowadzenia środków prawa karnego. Zdefiniowano w nim nowe przestępstwa przeciwko środowisku, określono minimalny poziom sankcji i zwiększono skuteczność współpracy organów ścigania. Zobowiązuje ona również państwa członkowskie do wspierania i wspomagania osób zgłaszających przestępstwa przeciwko środowisku i do współpracy w zakresie egzekwowania prawa. Wniosek przyczyni się do ochrony przyrody i zasobów naturalnych, a także zdrowia publicznego i dobrostanu.
We wniosku określono nowe przestępstwa przeciwko środowisku w UE, w tym nielegalny handel drewnem, nielegalny recykling statków czy nielegalny pobór wody. Wyjaśniono w nim także istniejące definicje przestępstw przeciwko środowisku, zwiększając w ten sposób pewność prawa.
Komisja proponuje ustanowienie minimalnego poziomu sankcji za przestępstwa przeciwko środowisku. W przypadku gdy przestępstwo powoduje lub może spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała, państwa członkowskie muszą przewidzieć co najmniej karę pozbawienia wolności do lat dziesięciu. W projekcie dyrektywy proponuje się również dodatkowe sankcje, w tym odbudowę zasobów przyrodniczych, wykluczenie z dostępu do finansowania publicznego i procedur udzielania zamówień publicznych lub cofnięcie pozwoleń administracyjnych.
Wniosek ma również na celu zwiększenie skuteczności odpowiednich postępowań przygotowawczych i karnych. Przewiduje on wsparcie inspektorów, policji, prokuratorów i sędziów poprzez szkolenia, narzędzia dochodzeniowe, koordynację i współpracę, a także lepsze gromadzenie danych i statystyki. Komisja proponuje, aby każde państwo członkowskie opracowało krajowe strategie zapewniające spójne podejście na wszystkich szczeblach egzekwowania prawa i dostępność niezbędnych zasobów.
Wniosek pomoże w prowadzeniu postępowań przygotowawczych i ściganiu przestępstw o zasięgu transgranicznym. Przestępstwa przeciwko środowisku często mają wpływ na kilka państw (np. nielegalny handel dziką fauną i florą) lub mają skutki transgraniczne (np. w przypadku transgranicznego zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby). Organy ścigania i organy sądowe mogą zwalczać te przestępstwa tylko wtedy, gdy współpracują ze sobą ponad granicami.
Komisja będzie nadal wspierać państwa członkowskie, oferując pracownikom organów ścigania i ich sieciom zawodowym platformę do dyskusji strategicznych oraz zapewniając im pomoc finansową. Ponadto, ponieważ przestępstwa przeciwko środowisku są zjawiskiem globalnym, Komisja będzie nadal promować współpracę międzynarodową w tej dziedzinie.
Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:
Wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw Europejskiego Zielonego Ładu Frans Timmermans podkreślił: Umyślne niszczenie naszego środowiska naturalnego zagraża naszemu przetrwaniu jako ludzkości. Pozwolenie osobom naruszającym prawo na bezkarne działanie podważa nasze wspólne wysiłki na rzecz ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, walki z kryzysem klimatycznym, ograniczenia zanieczyszczenia i wyeliminowania odpadów. Poważne nadużycia muszą spotkać się z poważną reakcją, a dzisiejszy wniosek stwarza ku temu podstawy.
Wiceprzewodnicząca do spraw wartości i przejrzystości Věra Jourová powiedziała: Środowisko nie zna granic, a przestępstwa przeciwko niemu powodują negatywne skutki w wielu państwach członkowskich. Musimy użyć wszelkich możliwych środków, aby chronić środowisko na poziomie Unii. Jednym z takich środków jest prawo karne, a niniejszy wniosek zapewni organom ścigania i wymiarowi sprawiedliwości narzędzia do skuteczniejszego przeciwdziałania przestępstwom przeciwko środowisku w całej Unii.
Komisarz ds. środowiska, oceanów i rybołówstwa Virginijus Sinkevičius oświadczył: Przestępstwa przeciwko środowisku powodują nieodwracalne i długotrwałe szkody dla zdrowia ludzi oraz dla środowiska. Trudno jest jednak przeprowadzić dotyczące ich postępowanie przygotowawcze i wnieść sprawę do Trybunału, a sankcje są zazwyczaj słabe. Dlatego musimy wzmocnić nasze prawo karne dotyczące środowiska. W czasie, gdy społeczność międzynarodowa prowadzi dyskusję na temat przestępstwa ekobójstwa, wysoki poziom ochrony środowiska jest ważny nie tylko dla obecnych, ale również dla przyszłych pokoleń, podwajamy więc nasze starania na rzecz walki z degradacją środowiska.
Komisarz do spraw wymiaru sprawiedliwości Didier Reynders dodał: Nie mamy czasu do stracenia. Musimy zadbać o to, by nasze przepisy dotyczące zwalczania przestępstw przeciwko środowisku były wystarczająco ukierunkowane i ambitne, aby doprowadzić do rzeczywistych zmian. Dzięki tej nowej dyrektywie mamy kolejne silne narzędzie służące ochronie środowiska, a ostatecznie – naszej planety. Dzisiejszy wniosek opiera się na wnioskach i doświadczeniach zdobytych w ostatnich latach i będzie bezpośrednio odnosił się do przyczyn, które sprawiły, że ochrona środowiska nie była tak skuteczna, jak powinna.
Co dalej?
Wniosek ustawodawczy zostanie teraz przekazany Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.
Kontekst
Wpływ przestępstw przeciwko środowisku na środowisko naturalne w Europie i na świecie przejawia się rosnącym poziomem zanieczyszczenia, degradacją dzikiej fauny i flory, zmniejszeniem różnorodności biologicznej i zakłóceniem równowagi ekologicznej.
Przestępstwa przeciwko środowisku są bardzo lukratywne – mogą być równie rentowne jak nielegalny handel narkotykami, ale sankcje są znacznie niższe, a przestępstwa takie – rzadziej ścigane. Dzięki temu są one bardzo atrakcyjne dla zorganizowanych grup przestępczych.
Wniosek przyczynia się do realizacji planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym i unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 oraz promuje praworządność w dziedzinie ochrony środowiska.
Dzisiejszy wniosek jest następstwem opublikowania w 2020 r. przez Komisję oceny dyrektywy z 2008 r. w sprawie przestępstw przeciwko środowisku (dyrektywa 2008/99/WE w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne). Wyniki wskazują, że liczba skutecznie ściganych spraw dotyczących środowiska była niska, sankcje – niewystarczające, aby odstraszyć przestępców, a współpraca transgraniczna – słaba.
