31 października, wchodzą w życie kolejne zmiany wynikające z nowelizacji Ustawy AML (Anti Money Laundering), dotyczące między innymi Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). CRBR jest systemem, w którym gromadzone są informacje o beneficjentach rzeczywistych, tj. osobach fizycznych sprawujących bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad spółką. Instytucje obowiązane mają do spełnienia szereg obowiązków wynikających z ustawy AML, w tym również weryfikację klientów w CRBR.
Ustawa AML a CRBR
Podstawą funkcjonowania CRBR jest ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która implementuje przepisy IV dyrektywy AML. Cały 6 rozdział Ustawy AML (Anti Money Laundering), poświęcony został wytycznym dotyczącym CRBR.
Znajdziemy w nim informacje na temat podmiotów, które zobowiązane są do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych. Należą do nich:
- spółki jawne,
- spółki komandytowe,
- spółki komandytowo-akcyjne,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- proste spółki akcyjne,
- spółki akcyjne (z wyjątkami określonymi w ustawie).
Od 31 października katalog podmiotów zostanie rozszerzony o :
- trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne
-mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
-nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu lub na rzecz trustu,
- spółki partnerskie,
- europejskie zgrupowania interesów gospodarczych,
- spółki europejskie,
- spółdzielnie,
- spółdzielnie europejskie,
- stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,
- fundacje.
Rejestracja danych beneficjenta rzeczywistego w CRBR, dokonywana jest nieodpłatnie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej na stronie podatki.gov.pl.
Zgłoszenie powinno nastąpić nie później niż 7 dni od dnia wpisu spółek do KRS, w przypadku zmiany danych – w terminie 7 dni od ich zmiany. Zgłoszenie składane jest w formie dokumentu elektronicznego, zgodnie ze wzorem udostępnionym przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Należy pamiętać, iż brak zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego do Rejestru, oznacza surowe kary, nawet do 1 mln zł. Według nowych przepisów karą objęte jest również zgłoszenie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym oraz brak aktualizacji danych.
Co ważne, obowiązki spoczywają również na beneficjencie rzeczywistym, który powinien dostarczyć wszystkie informacje oraz dokumenty niezbędne do zgłoszenia. Niedopełnienie tego obowiązku może oznaczać karę do 50 tys. zł.
Jakie dane zawiera CRBR
Rejestr zawiera dane identyfikacyjne podmiotów oraz dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółek.
Dane identyfikacyjne podmiotów:
- nazwę (firmę),
- formę organizacyjną,
- siedzibę,
- numer w Krajowym Rejestrze Sądowym,
- NIP.
Dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółek:
- imię i nazwisko,
- obywatelstwo,
- państwo zamieszkania,
- numer PESEL albo datę urodzenia – w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL,
- informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu.
Nowelizacja przepisów rozszerza powyższy zakres o dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego trustu oraz dane pozwalające zidentyfikować trust.
Kto korzysta z CRBR
CRBR jest publicznie dostępny, każdy może bez konieczności logowania, sprawdzić dane beneficjenta rzeczywistego. Natomiast korzystają z niego głównie instytucje obowiązane, które zgodnie z ustawą AML mają obowiązek weryfikacji uzyskanych od klienta danych, dotyczących beneficjenta rzeczywistego.
Podsumowanie zmian w zakresie CRBR, obowiązujących od 31 października br.
- Rozszerzenie katalogu podmiotów, które zobowiązane są do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych.
- Obowiązek porównania danych o BR uzyskanych od klienta z informacjami dostępnymi w CRBR, odnotowanie ewentualnych rozbieżności i w przypadku ich potwierdzenia przygotowanie dokumentacji oraz przekazanie do właściwego organu.
- Karą zostało objęte zgłoszenie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym oraz brak aktualizacji danych.
- Obowiązek dostarczenia przez beneficjenta rzeczywistego informacji oraz dokumentów niezbędne do dokonania zgłoszenia w CRBR. Niedopełnienie obowiązku może oznaczać karę do 50 tyś. zł.
Kontrowersje związane z CRBR
Termin beneficjenta rzeczywistego, pierwszy raz pojawił się w Ustawie AML w 2009r. Instytucje obowiązane miały wiele problemów z uzyskaniem danych o beneficjencie rzeczywistym od swoich klientów. Dlatego też gdy stworzony został CRBR, instytucje obowiązane, liczyły że stanie się on głównym źródłem informacji, które znacznie usprawni proces weryfikacji danych.
Niestety w ustawie AML jasno zostało zapisane, iż instytucje obowiązane weryfikując dane BR nie mogą polegać jedynie na informacjach pochodzących z CRBR. Co więcej, od 31 października wchodzą w życie nowe przepisy, które oznaczają dodatkowe obowiązki. Chodzi o konieczność porównania danych o BR uzyskanych od klienta, z informacjami dostępnymi w CRBR i odnotowania ewentualnych rozbieżności. W przypadku potwierdzenia rozbieżności należy przygotować dokumentację i przekazać ją do właściwego organu.
Ten zapis budzi wiele kontrowersji, przede wszystkim ze względu na obciążenie instytucji obowiązanych kolejnymi obowiązkami. Ponadto, u wielu osób budzi obawy jawność danych zgromadzonych w CRBR, szczególnie danych osobowych beneficjentów rzeczywistych, przede wszystkim nr PESEL.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę, iż numer PESEL jest używany jako identyfikator przy dokonywaniu różnych czynności, zarówno w relacjach z organami władzy, jak również z instytucjami finansowymi (np.bankami). PESEL jest używany do weryfikacji tożsamości osób, co oznacza, że ujawnienie tego numeru, również w rejestrach publicznych, może mieć poważne konsekwencje związane m.in. z możliwością kradzieży tożsamości.
