Komisja przedstawia zestaw tymczasowych środków w zakresie azylu i powrotów, w celu wsparcia Łotwy, Litwy oraz Polski w ich działaniach związanych z sytuacją nadzwyczajną na zewnętrznej granicy UE z Białorusią. Środki te umożliwią wspomnianym państwom członkowskim ustanowienie szybkich i uporządkowanych procedur w celu opanowania sytuacji przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych i zobowiązań międzynarodowych, w tym zasady non-refoulement (stanowiącej, że osoby, której odmówiono przyznania statusu uchodźcy, nie wolno deportować do kraju, w którym groziłoby jej niebezpieczeństwo prześladowania). Wniosek jest odpowiedzią na apel Rady Europejskiej do Komisji o zaproponowanie wszelkich niezbędnych zmian w unijnych ramach prawnych oraz podjęcia konkretnych środków wraz z odpowiednim wsparciem finansowym w celu zapewnienia natychmiastowej reakcji zgodnie z prawem UE i zobowiązaniami międzynarodowymi, w tym poszanowania praw podstawowych. Środki, opierające się na art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wejdą w życie po ich przyjęciu przez Radę. Zasięgnięta zostanie opinia Parlamentu Europejskiego. Środki będą obowiązywały przez okres 6 miesięcy.
Wiceprzewodniczący KE ds. promowania europejskiego stylu życia, Margaritis Schinas powiedział: W ostatnich tygodniach udało nam się zaangażować wspólną siłę UE, aby stawić czoła atakom hybrydowym wymierzonym przeciwko naszej Unii. Wspólnie UE jasno pokazała, że próby osłabienia wspólnoty tylko wzmacniają naszą wzajemną solidarność. Dziś dajemy żywy wyraz tej solidarności w postaci zestawu tymczasowych i wyjątkowych środków, które dadzą Łotwie, Litwie i Polsce narzędzia niezbędne do zareagowania na tę sytuację nadzwyczajną w sposób szybki i kontrolowany oraz do działania w warunkach pewności prawa.
Komisarz do spraw wewnętrznych Ylva Johansson skomentowała: Chociaż wzmożone wysiłki UE szybko przyniosły wynik, sytuacja wciąż jest delikatna. Aby chronić nasze granice, a także aby chronić ludzi, zapewniamy państwom członkowskim elastyczność i wsparcie w radzeniu sobie z tą nadzwyczajną sytuacją, przy zachowaniu pełnego poszanowania praw człowieka. Powinno to umożliwić wspomnianym państwom członkowskim pełne przestrzeganie prawa do azylu i dostosowanie ustawodawstwa do unijnego dorobku prawnego. Elastyczność ta jest ograniczona w czasie i służy konkretnym celom. Aby nasze procedury reagowania na zagrożenia hybrydowe nadążały za wyzwaniami, wykorzystujemy olbrzymie zdolności dyplomatyczne i prawne UE, nakładając sankcje i nakłaniając państwa trzecie do wstrzymania lotów. Wkrótce zaproponujemy reformę przepisów Schengen. Musimy już teraz ruszyć z realizacją nowego paktu o migracji i azylu.
Proponowane środki tymczasowe
Środki zawarte w niniejszym wniosku mają charakter nadzwyczajny i wyjątkowy. Będą one obowiązywały przez okres 6 miesięcy, chyba że zostaną przedłużone lub uchylone, będą również miały zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nielegalnie przedostali się na terytorium UE z Białorusi i przebywają w pobliżu granicy, a także tych, którzy stawiają się na przejściach granicznych. Główne elementy wniosku to:
– Nadzwyczajna procedura zarządzania migracją i azylem na granicach zewnętrznych: Trzy wspomniane państwa członkowskie będą mogły wydłużyć okres rejestracji wniosków o udzielenie azylu do 4 tygodni, w porównaniu z obecnym terminem od 3 do 10 dni. Wspomniane państwa członkowskie mogą również stosować procedurę azylową na granicy do rozpatrywania wszystkich wniosków o udzielenie azylu i ewentualnych odwołań w nieprzekraczalnym terminie 16 tygodni – z wyjątkiem przypadków, w których nie można zapewnić odpowiedniego wsparcia osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową, mającym szczególne problemy zdrowotne. Należy przy tym priorytetowo traktować wnioski uzasadnione oraz wnioski rodzin i dzieci.
– Świadczenia materialne: Świadczenia oferowane przez państwa członkowskie w ramach przyjmowania skupiają się na zaspokojeniu podstawowych potrzeb, w tym na zapewnieniu tymczasowego schronienia dostosowanego do sezonowych warunków pogodowych, a także żywności, wody, odzieży, odpowiedniej opieki medycznej oraz pomocy osobom wymagającym szczególnego traktowania, przy pełnym poszanowaniu ludzkiej godności. Ważne jest, aby państwa członkowskie ściśle współpracowały z Biurem UNHCR i odpowiednimi organizacjami partnerskimi w celu zapewnienia ludziom wsparcia w obecnej sytuacji nadzwyczajnej.
– Procedura powrotu: Wspomniane państwa członkowskie będą mogły stosować uproszczone i szybsze procedury krajowe, m.in. w zakresie powrotu osób, których wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej zostały odrzucone w kontekście obecnej sytuacji.
Wszystkie procedury stosowane zgodnie z przedstawianym dziś wnioskiem prawodawczym muszą przebiegać z poszanowaniem praw podstawowych i szczególnych gwarancji określonych w prawie UE. Dotyczy to m.in. dobra dziecka, potrzeb osób wymagających szczególnego traktowania, opieki zdrowotnej w nagłych wypadkach, stosowania środków przymusu i warunków pobytu w ośrodku detencyjnym.
Praktyczne wsparcie i współpraca:
– Wsparcie ze strony agencji UE: Agencje UE są gotowe do udzielania wsparcia państwom członkowskim na ich wniosek. Europejski Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) może pomóc w rejestracji i rozpatrywaniu wniosków, zapewnić kontrolę przesiewową osób wymagających szczególnego traktowania i udzielać wsparcia w opracowywaniu oraz wdrażaniu odpowiednich warunków przyjmowania. Dostępne jest też dodatkowe wsparcie ze strony Fronteksu w zakresie kontroli granicznej, w tym kontroli przesiewowej i operacji powrotowych. Ponadto dostępne jest wsparcie Europolu w zakresie zapewnia danych wywiadowczych w celu przeciwdziałania przemytowi.
– Ciągła współpraca: Komisja, państwa członkowskie i agencje UE będą kontynuować współpracę. Jej element stanowiło będzie zobowiązanie państw członkowskich do dalszego przekazywania odpowiednich danych i statystyk za pośrednictwem unijnej sieci ds. reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego.
Komisja będzie regularnie dokonywać ponownej oceny sytuacji i w miarę potrzeby zaproponuje Radzie przedłużenie lub uchylenie środków tymczasowych.
Kolejne kroki
Art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi, że po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego, Rada może przyjąć środki tymczasowe na rzecz zainteresowanych państw członkowskich. W tym celu wymagana jest kwalifikowana większość głosów. Ze względu na pilny charakter sytuacji, po przegłosowaniu decyzji przez Radę wchodzi ona w życie następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE.
Kontekst
W lecie reżim Łukaszenki i jego zwolennicy zainicjowali trwający do dziś hybrydowy atak na UE, zwłaszcza na Litwę, Polskę i Łotwę. Państwa te doświadczają niebezpiecznego nowego zagrożenia, jakim jest instrumentalizacja osób zdesperowanych.
W październiku 2021 r. Rada Europejska zwróciła się do Komisji o zaproponowanie wszelkich niezbędnych zmian w unijnych ramach prawnych w celu zareagowania na sponsorowaną przez państwo instrumentalizację ludzi na zewnętrznej granicy UE z Białorusią. Art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) przewiduje przyjmowanie środków tymczasowych w nadzwyczajnych sytuacjach migracyjnych na granicach zewnętrznych UE.
Dzisiejszy wniosek jest najnowszym z szeregu skoordynowanych działań UE, obejmujących: ukierunkowane środki wymierzone w przewoźników, którzy ułatwiają przemyt lub go organizują; działania dyplomatyczne i zewnętrzne; zwiększenie poziomu pomocy humanitarnej i wsparcia w zakresie zarządzania granicami i migracją.
Wniosek jest zgodny z kompleksowym podejściem określonym w nowym pakcie o migracji i azylu. Uzupełnia on kodeks graniczny Schengen oraz zbliżającą się jego reformę, w ramach której Komisja zamierza zaproponować stałe ramy reagowania na możliwe sytuacje instrumentalizacji, które mogą w przyszłości nadal stanowić wyzwanie dla Unii.
Finansowanie wniosku zostanie uwzględnione w ramach budżetu obecnych unijnych instrumentów finansowania na lata 2014–2020 i 2021–2027 w dziedzinie migracji, azylu i zarządzania granicami. W wyjątkowych przypadkach, gdyby sytuacja nadal ulegała pogorszeniu, można wykorzystać mechanizmy elastyczności przewidziane w wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027.
Źródło: https://ec.europa.eu/
