dr Michał Kaczmarski

A. Cel wprowadzenia ustawy o ochronie sygnalistów i jej rola we wczesnej detekcji nadużyć w podmiotach prawnych

Ustawa o ochronie sygnalistów (dalej OchrSygnalU) rozpocznie swoje obowiązywanie z dniem 25 września 2024 roku, niezależnie od toczących się obecnie w domenie publicznej dyskusji na temat daty pierwszego wymaganego ustawą liczenia osób świadczących pracę na rzecz podmiotu prawnego. Jednak, nawet gdyby wąska grupa podmiotów prawnych na rzecz których pracuje około 50 osób, a nie są podmiotami objętymi regulacjami sektorowymi z art. 10 ust. 1 OchrSygnalU, zastanawiała się, czy musi wprowadzić procedurę zgłoszeń wewnętrznych z dniem 25 września 2024 roku, z tą datą niewątpliwie zaczną obowiązywać wszystkie pozostałe przepisy ustawy. Co więcej, brak wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych – co w przypadku bezprawnego zaniechania jest wykroczeniem, o którym mowa w art. 58 OchrSygnalU – nie zmieni faktu, że sygnaliści z dniem 25 września 2024 roku podlegać będą ochronie przed odwetem, zarówno w przypadku zgłoszenia wewnętrznego, nawet wobec braku procedury w tym zakresie, jak i zgłoszenia zewnętrznego, a także ujawnienia publicznego, w tym ostatnim przypadku po spełnieniu warunków przewidzianych w rozdziale 5 OchrSygnalU. Czytaj dalej

dr Michał Kaczmarski

Oficer compliance, a szerzej komórka compliance, to niezwykle istotna funkcja w środowisko korporacyjnym. Nie ma zresztą co do tego żadnych wątpliwości. Wystarczy zapoznać się z zapisami wytycznych w zakresie compliance z listopada 2023 roku autorstwa amerykańskiego OIG (Office of Inspector General), dla uproszczenia agencji rządowej współpracującej z Departamentem Sprawiedliwości USA (DOJ) w zakresie monitorowania celowości i gospodarności w wydatkowaniu środków publicznych na ochronę zdrowia. Trochę jakby połączyć zadania Głównego Inspektora Farmaceutycznego i Narodowego Funduszu Zdrowia i wydzielić z nich interdyscyplinarny zespół do współpracy z organami ścigania w obszarze systemu ochrony zdrowia. Czytaj dalej

dr Michał Kaczmarski

Termin audyt śledczy – w swojej tradycyjnej formie – odnosi się do badania zarzutów nieprawidłowości w przedsiębiorstwie z wykorzystaniem metod pracy audytora wewnętrznego, biegłego rewidenta, zdobyczy nauki kryminalistyki oraz warsztatu pracy śledczych w procesie karnym.

Pojawia się tutaj specyfika niezależnego audytu połączona z metodyką śledztwa w rozumieniu zapisów kodeksu postępowania karnego oraz potrzeba sięgnięcia po wiedzę z zakresu rachunkowości oraz kryminalistyki, ponieważ najczęstszym przypadkiem zaangażowania audytora śledczego są zarzuty nadużyć o charakterze finansowym z implikacjami w ramach potencjalnej odpowiedzialności karnej przewidzianej przepisach części szczególnej kodeksu karnego (np. wyłudzenie z art. 286 k.k. lub niegospodarność menedżerska z art. 296 k.k.) lub kodeksu-karnego skarbowego (np. oszustwo podatkowe z art. 56 k.k.s.). Czytaj dalej

dr Michał Kaczmarski

System przeciwdziałania praniu pieniędzy w Polsce opiera się o cztery filary:

1) Instytucje obowiązane (dalej IO), gdzie kluczowe znaczenie odgrywają zwłaszcza instytucje finansowe oraz tzw. niefinansowe instytucje obowiązane, np. biegli rewidenci, adwokaci lub osoby prowadzące usługowo księgi rachunkowe. Te pierwsze dostarczają znamienitej większości wolumenu wiedzy o transakcjach podejrzanych oraz tzw. ponadprogowych. Z drugiej strony szczególne znaczenie niefinansowych instytucji obowiązanych, a zwłaszcza zawodów zaufania publicznego wynika z faktu, że realizując swoje zadania doradcze lub atestacyjne, mają one dostęp do wiedzy o transakcjach lub przedsięwzięciach biznesowych klientów, których próżno szukać w opisach tych transakcji lub nawet treści dokumentacji wspierającej. Ten kontekst bywa kluczowy dla oceny, czy w konkretnym przypadku przedsięwzięcie biznesowe może nosić znamiona prania pieniędzy, czy też nie;
Czytaj dalej

dr Michał Kaczmarski

Kryminalistyka w prewencji nadużyć

Kryminalistyka jest praktyczną nauką opracowującą zasady sprawnego działania, stosowania taktycznych i technicznych metod śledczych oraz badawczych wykorzystywanych w celu ujawniania i zabezpieczania faktów mających znaczenie wykrywcze lub dowodowe oraz zapobiegania ujemnym zjawiskom społecznym(I). Z uwagi na walor praktyczny oraz szerokie spektrum zastosowań, zdobycze kryminalistyki od wielu lat stosowane są z powodzeniem w pracy organów ścigania w ramach prewencji, detekcji oraz wyjaśniania przestępstw.

Czytaj dalej

dr Michał Kaczmarski

Dlaczego warto pisać o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych właśnie teraz?

Powodem, powrotu do dyskusji nad kwestią reżimu odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych jest projekt ustawy o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z dnia 29 sierpnia 2022 roku autorstwa Ministerstwa Sprawiedliwości. Projekt dostępny jest na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod numerem UD421 i pojawił się tam w dniu 2 września 2022 roku. Jego założenia radykalnie zmieniają obecny reżim odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych, o szczegółach będzie jeszcze mowa w dalszej części tekstu, zwiększając tym samym znaczenie skutecznych programów compliance w przedsiębiorstwach. Choć projekt znajduje się we wczesnej fazie procesu legislacyjnego i nie jest wcale pewne, czy w ogóle wejdzie w życie (jak miało to miejsce z poprzednią próbą radykalnej zmiany ustawy), a jeśli nawet to nie wiemy w chwili obecnej w jakim ostatecznie kształcie. Niezależnie od powyższego, samo jego pojawienie się w procesie legislacyjnym stanowi użyteczny asumpt do refleksji nad znaczeniem prewencji przestępczości tzw. białych kołnierzyków w ramach procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym przedsiębiorstwa. Analizując przywołany projekt ustawy o numerze UD421, po raz kolejny okazuje się, że prewencja może się zwyczajnie opłacać. Czytaj dalej

dr Michał Kaczmarski

Dlaczego w ogóle powinniśmy reagować na incydenty zgłaszane przez sygnalistów?

Zgodnie z zapisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (dalej „Dyrektywa o sygnalistach”) państwa członkowskie Unii Europejskiej zapewniają, by podmioty prawne w sektorze prywatnym i publicznym ustanowiły kanały i procedury na potrzeby dokonywania zgłoszeń wewnętrznych i podejmowania działań następczych, tj. postępowania wyjaśniającego lub audytu śledczego w zgłoszonej sprawie. Wymóg nakładany przez dyrektywę obejmuje zatem dwa elementy: Czytaj dalej