13 marca br. ambasadorowie państw członkowskich UE (Coreper) uzgodnili stanowisko w sprawie projektu rozporządzenia aktualizującego mechanizm umożliwiający UE zawieszenie ruchu bezwizowego z państwami trzecimi, których obywatele są zwolnieni z obowiązku wizowego podczas podróży do strefy Schengen. Nowe przepisy, po ich przyjęciu, mają wzmocnić zestaw narzędzi UE służących przeciwdziałaniu sytuacjom, w których ruch bezwizowy jest nadużywany lub działa na szkodę interesów UE.
Chociaż ruch bezwizowy przynosi znaczne korzyści naszym gospodarkom, jak również sektorowi turystyki i podróży, a także stanowi podstawę wymiany społecznej i kulturalnej, może być również źródłem poważnych wyzwań związanych z migracją i bezpieczeństwem.
Przykładem tego jest przekraczanie dozwolonego okresu pobytu przez podróżnych zwolnionych z obowiązku wizowego, co prowadzi do wzrostu nielegalnej migracji. Dzieje się tak również w przypadku dużej liczby nieuzasadnionych wniosków o udzielenie azylu składanych przez obywateli państw zwolnionych z obowiązku wizowego.
Nowe podstawy do zawieszania ruchu bezwizowego
W ramach zaktualizowanego mechanizmu UE będzie mogła skorzystać z poniższych nowych podstaw do zawieszenia ruchu bezwizowego:
- brak dostosowania się państwa trzeciego zwolnionego z obowiązku wizowego do polityki wizowej UE, gdy może to prowadzić do zwiększenia liczby osób przybywających do UE, np. ze względu na bliskość geograficzną tego państwa z UE,
- funkcjonowanie programu obywatelstwa dla inwestorów, w ramach którego obywatelstwo przyznawane jest bez jakiegokolwiek rzeczywistego związku z danym państwem trzecim, w zamian za wcześniej ustalone płatności lub inwestycje,
- zagrożenia i braki w przepisach lub procedurach dotyczących bezpieczeństwa dokumentów.
Państwa członkowskie postanowiły również uwzględnić możliwość zawieszenia ruchu bezwizowego w przypadku znacznego i nagłego pogorszenia stosunków zewnętrznych UE z państwem trzecim, w szczególności w kontekście praw człowieka i podstawowych wolności.
W dalszym ciągu zastosowanie mogą mieć poniższe podstawy:
- znaczny wzrost liczby obywateli danego państwa trzeciego, którym odmówiono wjazdu lub którzy przekroczyli dozwolony okres pobytu;
- znaczny wzrost liczby wniosków o azyl składanych przez obywateli państwa trzeciego, dla którego wskaźnik przyznawania azylu jest niski;
- pogorszenie się współpracy z UE w zakresie readmisji osób, które zostały poproszone o opuszczenie terytorium UE, oraz
- ryzyko lub bezpośrednie zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego (np. ze względu na wzrost liczby przestępstw).
Progi zawieszenia
W mandacie negocjacyjnym Rady określono również progi, których przekroczenie uruchamia mechanizm. Progi te określają ilościowo wzrost: liczby przypadków odmówienia wjazdu i przekroczenia dozwolonego okresu pobytu; nieuzasadnionych wniosków o udzielenie azylu; i poważnych przestępstw. Państwa członkowskie ustaliły tę liczbę na poziomie 30% (w przeciwieństwie do 50% we wniosku Komisji). Z drugiej strony próg pozwalający ocenić, czy wskaźnik przyznawania azylu należy uznać za niski, ustalono na 20% (zamiast proponowanych 4%).
Czas trwania tymczasowego zawieszenia
Czas trwania tymczasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego wydłużono z 9 do 12 miesięcy. Można go przedłużyć o kolejne 24 miesiące (zamiast 18 miesięcy w ramach obecnego systemu). Podczas zawieszenia Komisja Europejska będzie prowadziła dialog z państwem trzecim w celu podjęcia kroków zmierzających do zaradzenia okolicznościom, które doprowadziły do zawieszenia. Jeżeli nie uda się znaleźć rozwiązania tej sytuacji, UE może podjąć decyzję o stałym zniesieniu ruchu bezwizowego.
Okres referencyjny
Okres referencyjny dla stwierdzenia istnienia okoliczności, które mogą prowadzić do zawieszenia, ma teraz obejmować co najmniej dwa miesiące. Pozwoli to uwzględnić dłuższe okresy referencyjne (np. roczne tendencje), a nie tylko nagłe zmiany istotnych okoliczności.
Dalsze kroki
Porozumienie z dnia 13 marca 2024 r. w sprawie wspólnego stanowiska umożliwi Radzie rozpoczęcie negocjacji z Parlamentem Europejskim w celu ustalenia ostatecznego tekstu prawnego.
Podsumowanie
Mechanizm zawieszający, działający w swej obecnej formie od 2018 r., zabezpiecza przed nadużywaniem ruchu bezwizowego. Umożliwia on UE tymczasowe zawieszenie zwolnienia z obowiązku wizowego pod pewnymi warunkami. Jednak obecne przepisy nie uwzględniają niedawnego rozwoju wydarzeń mającego wpływ na UE. Z ruchu bezwizowego do UE korzysta obecnie 61 państw trzecich, a obywatele tych państw mogą bez wizy wjechać do strefy Schengen na pobyt krótkoterminowy do 90 dni w każdym 180-dniowym okresie.
Źródło: Rada UE
