Małgorzata Stańdo, adwokat
Dnia 7 grudnia 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie mBank C-140/22, w którym po raz kolejny wypowiedział się prokonsumencko. TSUE ocenił, że konsument nie musi składać przed sądem sformalizowanego oświadczenia o skutkach nieważności umowy kredytowej, a także ma prawo do zwrotu pełnej wartości roszczeń, bez pomniejszenia jej o równowartość odsetek, które bank otrzymałby, gdyby umowa pozostała w mocy.
1. Wymóg złożenia oświadczenia niezgodny z unijną dyrektywą
Zgodnie z orzeczeniem TSUE konsument nie musi składać przed sądem sformalizowanego oświadczenia, by skorzystać z ochrony przewidzianej w unijnej dyrektywie. Należy przypomnieć, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stanowi, iż nieuczciwe warunki nie są dla konsumentów wiążące. Sądy krajowe są zaś zobowiązane do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowy mają charakter nieuczciwy, a dokonawszy takiego badania, do zniwelowania braku równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą.
Chodzi tu oczywiście o oświadczenia frankowiczów, w których nie wyrażają zgody na utrzymanie w mocy nieuczciwego warunku umowy, a zarazem potwierdzają, iż są świadomi skutków uznania umowy za nieważną i z tymi skutkami się godzą.
Dyrektywa unijna wymaga, aby nieuczciwe warunki nie były wiążące dla konsumentów, przy czym taki skutek nie może zostać zawieszony albo uzależniony od spełnienia przesłanek przewidzianych przez prawo krajowe lub wynikających z orzecznictwa krajowego. Wynika z tego, że brak związania konsumenta nieuczciwymi warunkami, nie może być uzależniony od złożenia wskazanego powyżej oświadczenia.
2. Liczenie odsetek
Wątpliwości w kwestii liczenia odsetek w sporach frankowych pojawiły się na skutek interpretacji uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. III CZP 6/21). Sąd Najwyższy uznał bowiem że skutki nieważności umowy biegną od chwili złożenia przez konsumenta oświadczenia, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy nieuczciwego warunku, jest świadomy konsekwencji nieważności umowy i wyraża zgodę na nieważność umowy. Na skutek tej uchwały sądy powszechne zaczęły liczyć odsetki należne konsumentowi od dnia złożenia przez niego oświadczenia. Bez wątpienia stawiało to kredytobiorców w bardzo niekorzystnej sytuacji.
Zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 7 grudnia w sprawie C-140/22 rozpoczęcie biegu roszczenia odsetkowego zaczyna się od momentu przedsądowego wezwania banku do zapłaty lub gdy takowego nie było – od dnia doręczenia pozwu. Niewątpliwie jest to rozwiązanie o wiele bardziej korzystne dla frankowiczów i zasługuje na aprobatę.
3. Rozliczenie świadczeń związane ze stwierdzeniem nieważności umowy
W omawianym wyroku TSUE orzekł o jeszcze jednej bardzo ważnej rzeczy. W wydanym 7 grudnia 2023 r. wyroku potwierdzono, że prawo unijne stoi na przeszkodzie takiej wykładni, zgodnie z którą banki mają prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania nieważnej umowy oraz ustawowych odsetek za zwłokę liczonych od dnia wezwania do zapłaty. Odmienne stanowisko prowadziłoby do wyeliminowania odstraszającego skutku wywieranego na przedsiębiorcach poprzez uznanie umowy za nieważną.
Tym samym dyrektywa stoi na przeszkodzie temu, aby rekompensata żądana przez danego konsumenta z tytułu zwrotu kwot, które zapłacił w wykonaniu nieważnej umowy, została pomniejszona o równowartość odsetek, które bank otrzymałaby w przypadku, gdyby umowa pozostała w mocy.
www.kancelariastando.pl/blog-kancelariastando
