MMC Polska
Największa do tej pory nowelizacja kodeksu spółek handlowych wprowadziła szereg zmian, a najważniejsze kwestie orzecznicze dotyczą rad nadzorczych w spółkach. Nowelizacja przygotowała dla nich wiele nowych narzędzi, a najistotniejsze odnoszą się do kontrolowania zarządu. Poniżej, w pigułce, przedstawimy informacje na temat tego, jak zmiany w KSH wpływają na zakres odpowiedzialności prawnokarnej członków organów spółek kapitałowych, co wnosi nowe orzecznictwo i czy istnieją praktyczne metody wyłączenia odpowiedzialności karnej kluczowych osób zarządzających spółkami.
Wzmocnienie pozycji rad nadzorczych
Październikowa nowelizacja KSH w znacznym stopniu wzmocniła pozycję rad nadzorczych w spółkach i rozszerzyła ich kompetencje. Przede wszystkim rady nadzorcze mają być informowane bez zbędnej zwłoki o sytuacjach w spółce, które mogą mieć wpływ na jej rentowność czy płynność w rozwoju. Nowela KSH wprowadziła także prawo holdingowe, co według ekspertów jest sprawą mocno kontrowersyjną. Odnosi się ono do tworzenia grup spółek (holdingów), które będą podlegać wpisom do KRS.
Grupa spółek może się składać ze spółki dominującej i przynajmniej jednej spółki zależnej. W ramach takiej grupy rada nadzorcza może sprawować nadzór nad interesami organizacji poprzez spółkę zależną. Rady nadzorcze zyskały także uprawnienia do powoływania doradcy rady (na koszt spółki) oraz zdolność powoływania komitetów. Dodatkowo rozszerzony został katalog osób, które są zobowiązane do sporządzania sprawozdań, wyjaśnień i innych dokumentów, które składane mają być radzie nadzorczej. Grupa tych osób obejmuje teraz zarząd, prokurentów, ale także pracowników i współpracowników spółki.
Nowością jest także wprowadzenie terminu na sporządzenie dokumentów, który wynosi 14 dni (w żądaniach termin może być wydłużony). Przed wprowadzeniem nowelizacji KSH obowiązek składania wyjaśnień także istniał, jednak był nieskuteczny przede wszystkim ze względu na brak określonego terminu. Aktualnie brak sporządzenia wyjaśnienia może skutkować odpowiedzialnością karną. Tym samym KSH wprowadził nowy typ przestępstwa, który zagrożony może być wysoką grzywną, a nawet karą pozbawienia wolności.
Jak wskazują eksperci, wprowadzone zmiany rzucają nowe światło na wewnętrzne postępowanie wyjaśniające z racji na nowe uprawnienia rad nadzorczych. Sprawdza się to do tego, że aktualnie rada spółki może wszczynać i prowadzić swoiste wewnętrzne śledztwo, czym do momentu wprowadzenia nowelizacji mógł zająć się wyłącznie zarząd. Można zatem spodziewać się większych aktywności organów nadzorczych w bieżącej kontroli i wyjaśniania podejrzewanych nieprawidłowości.
Zasada business judgement rule – odpowiedzialność członków
Październikowa nowelizacja KSH wprowadza także pojęcie zasady „business judgement rule,” czyli reguły oceny biznesowej. Umożliwia ona zwolnienie z odpowiedzialności członków rady nadzorczej za wyrządzenie szkody spółce pod warunkiem zachowania określonej staranności w działaniu. Innymi słowy zasada ta zakłada, że o ile osoba postępuje w sposób lojalny, a jej postępowanie “mieści się” w granicach uzasadnionego ryzyka, może zostać poddana ocenie.
W jaki sposób zmiany w KSH realnie wpłyną na odpowiedzialność prawnokarną organów spółek kapitałowych?
Nowelizacja KSH wprowadza szczególne zaostrzenia oraz wyłączenia odpowiedzialności członków organów spółek.
Zaostrzona została odpowiedzialność członków zarządu związana z obszarem regulującym zasady współpracy zarządu z radą nadzorczą. Wiąże się to z zakresem i sposobem przekazywania informacji przez zarząd do rady nadzorczej.
Szereg wyłączeń od odpowiedzialności przewidziano dla członków organów spółki w związku z potencjalnie negatywnymi skutkami podjętych decyzji zarówno po stronie spółki dominującej, jak i po stronie spółki zależnej, w związku z wykonaniem wiążących poleceń w ramach formalnie zgłoszonej grupy spółek.
Warunkiem dla wyłączenia tej odpowiedzialności jest, aby podjęta w danym czasie decyzja oparta została na tzw. zasadzie biznesowej oceny sytuacji (ang. business judgement rule).
Członkowie organów spółki, którzy przy wykonywaniu swoich obowiązków zdecydowali się na podjęcie określonego ryzyka gospodarczego, podjęli decyzję nietrafną i wyrządzili spółce dominującej lub spółce zależnej szkodę, będą mogli liczyć na wyłączenie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce, o ile decyzje te były podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego.
Oznacza to, że dla wyłączenia odpowiedzialności konieczne będzie wykazanie, że na moment podjęcia decyzji oparto się na koniecznych w danych okoliczności informacjach i czynnikach, analizach czy opiniach, a także, że przy ich analizie członkowie organów wykazywali się starannością i lojalnością wobec spółki. – komentuje Michał Mieszkiełło, Partner, Radca prawny, Kancelaria Ożóg Tomczykowski
Pozostałe istotne zmiany wynikające z noweli KSH
Nowela KSH wprowadza także szereg innych zmian, wpływających na odpowiedzialność w spółkach. W znacznym stopniu wzrosła rola przewodniczącego rady nadzorczej. Wprowadzono także obowiązek zachowania lojalności członków rady nadzorczej wobec spółki (co do tej pory miało miejsce wyłącznie w doktrynie i orzecznictwie).
W ślad za nowelą pojawił się również obowiązek sporządzania sprawozdań i przedkładania rocznego sprawozdania z działalności rady nadzorczej zgromadzeniu wspólników. Nowelizacja doprecyzowała również zasady zwoływania i protokołowania posiedzeń rady nadzorczej. Aktualnie posiedzenie rady może odbyć się na podstawie zaproszenia lub bez zaproszenia (pod warunkiem, gdy członkowie rady nadzorczej wyrażają na to zgodę).
W nowelizacji KSH wprowadzono również minimalną częstotliwość posiedzeń rady, które mają się odbywać w miarę zapotrzebowania, ale nie rzadziej niż raz na 3 miesiące. Zmiany dotknęły również zasad podejmowania uchwał rady nadzorczej. Można tutaj wskazać: dodanie bezwzględnej większości głosów dla podjęcia uchwały przez radę, jawność głosowań (o ile umowa, statut czy regulamin spółki nie będzie stanowić inaczej). We właściwy sposób ma być także skonstruowane stosowanie przepisów o sprzeczności interesów – gdy pojawi się konflikt członka rady, musi to być ujawnione, co oznacza też w konsekwencji wstrzymywanie się od głosów, co musi być odnotowane w protokole uchwały.
Skuteczny system compliance w Grupie Kapitałowej – na jakie elementy należy zwrócić szczególną uwagę?
Kluczem do sukcesu jest kompleksowa i bieżąca diagnoza wymogów regulacyjnych do których przestrzegania zobligowane są poszczególne spółki grupy kapitałowej oraz spółka dominująca wobec spółek zależnych. Kolejnym krokiem jest opracowanie adekwatnych procedur wewnętrznych, mechanizmów kontrolnych oraz szkoleń dla pracowników adresujących zdiagnozowane wymogi regulacyjne. Niezbędne jest również zapewnienie, że koordynacja wdrożenia systemu compliance powierzona zostanie osobie lub osobom, posiadającym nie tylko kompetencje merytoryczne i formalne, ale także wystarczający poziom niezależności, aby zapewnić wiarygodność programu po stronie przedstawicieli biznesu. – mówi dr Michał Kaczmarski, Adwokat, Kaczmarski-Legal & Compliance Hub.
Informacje o zmianach w KSH w rozszerzonej formie będą również tematyką warsztatu, jaki będzie miał miejsce w dniach 27-28.03.2023r.. Więcej informacji oraz rejestracja dostępne na stronie wydarzenia.
