Komisja proponuje bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące zanieczyszczeń powietrza, wód powierzchniowych i gruntowych oraz oczyszczania ścieków komunalnych. Czyste powietrze i czysta woda mają zasadnicze znaczenie dla zdrowia ludzi i ekosystemów. Jedynie z powodu zanieczyszczenia powietrza co roku umiera przedwcześnie prawie 300 tys. Europejczyków. Proponowane nowe przepisy przyczynią się do zmniejszenia liczby zgonów spowodowanych przekroczeniem – o ponad 75 proc. w ciągu dziesięciu lat – poziomów głównej substancji zanieczyszczającej PM2,5 określonych w wytycznych WHO. W odniesieniu do powietrza i wody wszystkie nowe przepisy zapewniają wyraźny zwrot z inwestycji dzięki korzyściom w zakresie zdrowia, oszczędności energii, produkcji żywności, przemysłu i różnorodności biologicznej. Wyciągając wnioski z obecnych przepisów, Komisja proponuje zarówno zaostrzenie dozwolonych poziomów zanieczyszczeń, jak i poprawę wdrażania przepisów, co ma zapewnić w praktyce częstsze osiąganie celów w zakresie redukcji zanieczyszczeń. Przedstawione dziś wnioski ustawodawcze stanowią kluczowy krok naprzód w dążeniu do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń w ramach Europejskiego Zielonego Ładu oraz zapewnienia środowiska wolnego od szkodliwych zanieczyszczeń do 2050 r. Wnioski te są również odpowiedzią na konkretne postulaty Konferencji w sprawie przyszłości Europy.
Wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw Europejskiego Zielonego Ładu, Frans Timmermans podkreślił, że: „Nasze zdrowie zależy od naszego środowiska. Niezdrowe środowisko ma bezpośrednie i kosztowne konsekwencje dla naszego zdrowia. Każdego roku setki tysięcy Europejczyków umiera przedwcześnie, a o wiele więcej cierpi na choroby serca i płuc lub nowotwory spowodowane zanieczyszczeniem. Im dłużej zwlekamy ze zmniejszeniem tego zanieczyszczenia, tym wyższe koszty ponosi społeczeństwo. Chcemy, aby do 2050 r. nasze środowisko było wolne od szkodliwych zanieczyszczeń. Oznacza to, że musimy dziś zintensyfikować działania. Nasze propozycje, aby dalej ograniczyć zanieczyszczenia wody i powietrza są kluczowym elementem tej układanki”.
Komisarz ds. środowiska, oceanów i rybołówstwa, Virginijus Sinkevičius, oświadczył że: „Jakość powietrza, którym oddychamy, i wody, z której korzystamy, ma zasadnicze znaczenie dla naszego życia i przyszłości naszych społeczeństw. Zanieczyszczone powietrze i woda szkodzą naszemu zdrowiu, gospodarce i środowisku, oddziałując negatywnie przede wszystkim na osoby szczególnie narażone na zagrożenia. Naszym obowiązkiem jest zatem oczyszczanie powietrza i wody dla obecnych i przyszłych pokoleń. Koszt zaniechania działań jest znacznie wyższy niż koszt zapobiegania. Dlatego też Komisja podejmuje obecnie działania w celu zapewnienia skoordynowanych działań w całej Unii, aby skuteczniej zwalczać zanieczyszczenia u źródła – na szczeblu lokalnym i w wymiarze transgranicznym”.
Czystsze powietrze do 2030 r., cel zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń do 2050 r.
Dzięki proponowanym zmianom dyrektyw w sprawie jakości powietrza określone zostaną przejściowe unijne normy jakości powietrza do 2030 r., lepiej dostosowane do wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia, a jednocześnie UE wejdzie na ścieżkę prowadzącą do osiągnięcia zerowego poziomu zanieczyszczenia powietrza najpóźniej do 2050 r., w synergii z działaniami na rzecz neutralności klimatycznej. W tym celu proponujemy regularny przegląd norm jakości powietrza, tak aby dokonywać ich okresowej oceny zgodnie z najnowszymi dowodami naukowymi oraz rozwojem społecznym i technologicznym. Proponuje się zmniejszenie o ponad połowę rocznej wartości dopuszczalnej dla głównej substancji zanieczyszczającej – pyłu drobnego (PM2.5).
Na podstawie wprowadzonych zmian osoby poszkodowane w wyniku zanieczyszczenia powietrza uzyskają prawo do odszkodowania, jeśli naruszone zostały unijne przepisy dotyczące jakości powietrza. Będą one również miały prawo do bycia reprezentowanymi przez organizacje pozarządowe w drodze powództw zbiorowych o odszkodowanie. Wniosek ten zapewni również większą jasność w zakresie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, skutecznych kar i lepszego informowania opinii publicznej na temat jakości powietrza. Władze lokalne uzyskają wsparcie na podstawie nowego ustawodawstwa w postaci wzmocnienia przepisów dotyczących monitorowania i modelowania jakości powietrza oraz udoskonalonych planów ochrony powietrza.
Przedstawione dziś wnioski legislacyjne pozostawiają władzom krajowym i lokalnym określenie konkretnych środków, jakie władze te podejmą w celu spełnienia norm. Jednocześnie znaczący wkład wniosą istniejące i nowe dziedziny polityki UE dotyczące środowiska, energii, transportu, rolnictwa, badań naukowych i innowacji oraz innych obszarów, jak opisano w zestawieniu informacji.
Dzisiejszy wniosek pomoże osiągnąć radykalną poprawę jakości powietrza w Europie do 2030 r., co przyniesie roczne korzyści brutto szacowane na kwotę pomiędzy 42 mld euro a 121 mld euro w 2030 r., przy kosztach poniżej 6 mld euro rocznie.
Poziomy PM2.5 w 2020 r. Poziomy PM2.5 w 2030 r.:
(wytyczne WHO: <5 µg/m³ rocznie; propozycja na 2030 r.: <10 µg/m³; obowiązująca dyrektywa: <25 µg/m³. W oparciu o model GAINS. Należy zauważyć, że mapy te pokazują całkowite poziomy stężenia, a także udział zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł naturalnych w postaci pyłu wiatrowego i soli morskiej).
Zanieczyszczenie powietrza stanowi największe środowiskowe zagrożenie dla zdrowia i główną przyczynę chorób przewlekłych, w tym udaru, raka i cukrzycy. Na zagrożenie to są narażeni wszyscy Europejczycy, a w nieproporcjonalny sposób dotyka ono słabszych grup społecznych. Zanieczyszczone powietrze szkodzi również środowisku, powodując zakwaszenie, eutrofizację i szkody w lasach, ekosystemach i uprawach.
Lepsze i bardziej racjonalne pod względem kosztów oczyszczanie ścieków komunalnych
Zmieniona dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych pomoże Europejczykom korzystać z czystszych rzek, jezior, wód gruntowych i mórz, a jednocześnie zwiększy racjonalność oczyszczania ścieków pod względem kosztów. Aby jak najlepiej wykorzystać ścieki jako zasób, proponuje się dążenie do osiągnięcia neutralności energetycznej tego sektora do 2040 r. oraz poprawę jakości osadów ściekowych, aby umożliwić zwiększenie ich ponownego wykorzystania, sprzyjając tym samym gospodarce o bardziej zamkniętym obiegu.
Kilka ulepszeń posłuży wsparciu ochrony zdrowia i środowiska. Ulepszenia te obejmują obowiązek odzyskania składników odżywczych ze ścieków, nowe normy dotyczące mikrozanieczyszczeń oraz nowe wymogi dotyczące monitorowania mikrodrobin plastiku. Obowiązek uzdatniania wody zostanie rozszerzony na mniejsze gminy liczące tysiąc mieszkańców (obecnie 2 tys. mieszkańców). Aby pomóc w zarządzaniu ulewnymi deszczami, które stały się częstsze ze względu na zmianę klimatu, konieczne jest opracowanie zintegrowanych planów gospodarki wodnej dla większych miastach. Ponadto, opierając się na doświadczeniach związanych z COVID-19, Komisja proponuje systematyczne monitorowanie ścieków pod kątem występowania szeregu wirusów, w tym CoV-SARS-19, oraz oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
Państwa UE będą zobowiązane do zapewnienia dostępu do infrastruktury sanitarnej dla wszystkich, zwłaszcza dla grup szczególnie wrażliwych i zmarginalizowanych.
Ponieważ 92 proc. toksycznych mikrozanieczyszczeń występujących w ściekach w UE pochodzi z produktów farmaceutycznych i kosmetyków, nowy system rozszerzonej odpowiedzialności producenta będzie wymagał od producentów pokrycia kosztów usunięcia tych mikrozanieczyszczeń. Jest to zgodne z zasadą „zanieczyszczający płaci”, a ponadto zachęci do badań naukowych i innowacji w zakresie produktów nietoksycznych, a także sprawi, że finansowanie oczyszczania ścieków będzie sprawiedliwsze.
Sektor ścieków posiada znaczny niewykorzystany potencjał produkcji energii ze źródeł odnawialnych, na przykład z biogazu. Państwa UE będą zobowiązane do śledzenia zanieczyszczeń przemysłowych u źródła, aby zwiększyć możliwości ponownego wykorzystania osadów ściekowych i oczyszczonych ścieków, unikając tym samym utraty zasobów. Przepisy dotyczące odzyskiwania z osadów ściekowych fosforu ułatwią jego wykorzystanie do wytwarzania nawozów, z korzyścią dla produkcji żywności.
Szacuje się, że zmiany spowodują wzrost kosztów o 3,8 proc. (do 3,8 mld euro rocznie w 2040 r.), a korzyść wyniesie ponad 6,6 mld euro rocznie, przy czym w każdym państwie członkowskim spodziewany jest dodatni stosunek korzyści do kosztów
Ochrona wód powierzchniowych i gruntowych przed nowymi zanieczyszczeniami
W oparciu o aktualne dowody naukowe Komisja proponuje aktualizację wykazów substancji zanieczyszczających wodę, które mają być ściślej kontrolowane w wodach powierzchniowych i gruntowych.
Do wykazów zostaną dodane 25 substancje o dobrze udokumentowanych problematycznych skutkach dla przyrody i zdrowia ludzkiego. Substancjami tymi są w szczególności:
- PFAS – duża grupa trwałych chemikaliów stosowanych m.in. w wyrobach kuchennych, odzieży i meblach, piankach przeciwpożarowych i produktach higieny osobistej,
- szereg pestycydów i produktów degradacji pestycydów, takich jak glifosat,
- Bisfenol A, substancja plastyfikująca i element opakowania z tworzyw sztucznych,
- niektóre środki farmaceutyczne stosowane jako środki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne, a także antybiotyki.
Substancje te i odnoszące się do nich normy zostały wskazane w przejrzystym i opartym na nauce procesie.
Ponadto, wyciągając wnioski z incydentów takich jak masowe wymieranie ryb w Odrze, Komisja proponuje obowiązkowe ostrzeżenia po incydentach w dolnych odcinkach rzek. Wprowadzono również ulepszenia w zakresie monitorowania, sprawozdawczości i łatwiejszej aktualizacji wspomnianego wykazu w przyszłości, aby odpowiadał on stanowi nauki.
W nowych przepisach uznaje się istnienie skumulowanych lub połączonych skutków mieszanin, a tym sam poszerzone zostaje obecne podejście, które zakłada koncentrację wyłącznie na poszczególnych substancjach. Ponadto normy dotyczące 16 substancji zanieczyszczających już objętych przepisami, w tym metali ciężkich i chemikaliów przemysłowych, zostaną zaktualizowane (głównie zaostrzone), a cztery substancje zanieczyszczające, które nie stanowią już zagrożenia w skali całej UE, zostaną usunięte.
Dalsze kroki
Wnioski ustawodawcze zostaną rozpatrzone przez Parlament Europejski i Radę w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Po ich przyjęciu będą one stopniowo wprowadzane w życie, wraz z różnymi celami na 2030 r., 2040 r. i 2050 r., co da przemysłowi i organom w razie potrzeby czas na dostosowanie się i inwestowanie.
Źródło: https://ec.europa.eu/
