Komisja przedstawiła komunikat w sprawie planów dotyczących natychmiastowej reakcji UE w związku z luką w finansowaniu w Ukrainie, jak również w sprawie długoterminowych ram odbudowy. Komunikat ten jest odpowiedzią na apel Rady Europejskiej o stawienie czoła skutkom wojny w Ukrainie poprzez podjęcie specjalnych działań pod europejskim przywództwem. Od początku rosyjskiej agresji UE znacznie zwiększyła swoje wsparcie, uruchamiając około 4,1 mld Euro na wsparcie ogólnej odporności gospodarczej, społecznej i finansowej Ukrainy. Wsparcie to przyjęło formę nadzwyczajnej pomocy makrofinansowej, wsparcia budżetowego, pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych, reagowania kryzysowego i pomocy humanitarnej. W ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju zapewniono środki w postaci wsparcia wojskowego, sięgające kwoty 1,5 mld Euro. Środki te zostaną wykorzystane na zrekompensowanie państwom członkowskim rzeczowego wsparcia wojskowego udzielonego Ukrainie; przygotowywana jest kolejna kwota w wysokości 500 mln Euro.
Wojna doprowadziła do załamania wpływów z podatków, eksportu oraz innego rodzaju działalności; trudności te spotęgowało nielegalne przywłaszczanie aktywów i dóbr eksportowych, między innymi w sektorze rolnictwa. Podstawowe wydatki wzrosły w niezmiernie szybkim tempie. Międzynarodowy Fundusz Walutowy oszacował, że do czerwca luka w bilansie płatniczym Ukrainy wyniesie około 14,3 mld Euro (15 mld USD).
Udostępnienie Ukrainie znaczącego krótkoterminowego wsparcia finansowego na utrzymanie podstawowych usług, zaspokojenie potrzeb humanitarnych oraz odbudowę zniszczonej infrastruktury o podstawowym znaczeniu, będzie wymagało połączonych wysiłków międzynarodowych, w których Unia gotowa jest odegrać swoją rolę.
W związku z powyższym Komisja przewiduje złożenie wniosku w sprawie przydzielenia Ukrainie w 2022 r. dodatkowej pomocy makrofinansowej w wysokości sięgającej 9 mld Euro. Kwotę tę uzupełni wsparcie pochodzące od innych dwustronnych i wielostronnych partnerów międzynarodowych, w tym państw G7. Środki byłyby wypłacane w transzach, z długim terminem zapadalności i preferencyjnymi stopami procentowymi – dzięki gwarancjom z budżetu Unii. Aby było to możliwe, państwa członkowskie powinny porozumieć się odnośnie do udostępnienia dodatkowych gwarancji. Obok wsparcia z budżetu UE w formie dotacji, przeznaczonych na powiązane spłaty odsetek, zapewni to skoordynowaną i preferencyjną pomoc dla Ukrainy.
Odbudowa Ukrainy
Odbudowa kraju po wojennych zniszczeniach będzie wymagać ogromnego globalnego wysiłku finansowego, stworzenia podwalin wolnego i dostatniego państwa, opartego na europejskich wartościach, zintegrowanego z europejską i światową gospodarką. Wsparcie dotyczyć będzie też europejskiej perspektywy Ukrainy. Agresja Rosji trwa, nie są jeszcze znane wszystkie potrzeby związane z odbudową zaatakowanego państwa. Niemniej jednak ważne jest, aby już teraz oznaczyć najważniejsze elementy tych międzynarodowych starań. Wsparcie będzie musiało obejmować perspektywę średnio- oraz długoterminową.
Starania związane z odbudową powinny być podejmowane przez władze Ukrainy w ścisłym partnerstwie z Unią Europejską i innymi kluczowymi partnerami, takimi jak partnerzy G7 i G20 oraz innymi państwami trzecimi, a także międzynarodowymi instytucjami finansowymi i organizacjami. Proces odbudowy wzbogaci i przyspieszy nawiązywanie partnerstw między miastami i regionami w Unii Europejskiej oraz w Ukrainie.
Jako nadrzędny strategiczny organ zarządzający, odpowiedzialny za zatwierdzenie planu odbudowy opracowanego i wdrażanego przez Ukrainę, funkcjonowałaby międzynarodowa platforma koordynacyjna – platforma na rzecz odbudowy Ukrainy, którą poprowadziłyby wspólnie Komisja reprezentująca Unię Europejską oraz rząd Ukrainy, przy wsparciu technicznym i administracyjnym ze strony UE. Skupiałaby ona partnerów i organizacje niosących pomoc, w tym państwa członkowskie UE, innych partnerów dwu- i wielostronnych oraz międzynarodowe instytucje finansowe. Parlament ukraiński i Parlament Europejski uczestniczyłyby w niej w charakterze obserwatorów.
Zatwierdzony przez platformę plan odbudowy RebuildUkraine, oparty na ocenie potrzeb, stałby się podstawą dla Unii Europejskiej i innych partnerów służącą określaniu obszarów priorytetowych wybranych do finansowania oraz konkretnych projektów. Platforma koordynowałaby źródła finansowania i ich przeznaczenie w celu optymalizacji ich wykorzystania, a także monitorowałaby postępy w realizacji planu.
Mając na uwadze wsparcie planu odbudowy, Komisja proponuje ustanowienie RebuildUkraine jako głównego instrumentu prawnego oferującego wsparcie Unii Europejskiej, poprzez połączenie dotacji i pożyczek. Zostałby on włączony do budżetu UE, zapewniając w ten sposób przejrzystość, rozliczalność i należyte zarządzanie finansami w ramach przedmiotowej inicjatywy, a także wyraźne powiązanie z inwestycjami i reformami. Opierałby się na doświadczeniach UE zgromadzonych dzięki Instrumentowi na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, ale byłby odpowiednio dostosowany do bezprecedensowych wyzwań związanych z odbudową Ukrainy i jej europejską perspektywą. Sam instrument miałby specjalną strukturę zarządzania, umożliwiającą objęcie pełnej odpowiedzialności przez Ukrainę.
Duży nacisk zostanie położony na reformy w zakresie praworządności i walkę z korupcją, natomiast inwestycje – zgodnie z polityką i normami UE w zakresie klimatu i środowiska oraz cyfryzacji – pomogą Ukrainie w odzyskaniu sił oraz zwiększeniu odporności w następstwie zniszczeń spowodowanych rosyjską inwazją.
Nieprzewidziane potrzeby powstałe w wyniku wojny w Europie znacznie wykraczają poza zasoby dostępne w obecnych wieloletnich ramach finansowych. Konieczne będzie zatem określenie nowych źródeł finansowania.
Proponowana struktura jest dostatecznie elastyczna, aby uwzględnić takie nowe źródła. Dodatkowe dotacje udostępnione Ukrainie mogłyby być finansowane w oparciu o dodatkowe wkłady państw członkowskich (oraz państw trzecich, które wyrażą taką wolę) wpłacane na rzecz instrumentu i istniejących programów unijnych. Pozwoliłoby to wykorzystać unijne mechanizmy finansowe oraz zabezpieczenia gwarantujące właściwe wykorzystanie funduszy. Możliwe jest również finansowanie w następstwie ukierunkowanego przeglądu wieloletnich ram finansowych. Wspomniane źródła mogłyby również finansować pożyczki udzielane Ukrainie w ramach instrumentu. Mając jednak na uwadze skalę pożyczek, które będą prawdopodobnie udzielone, rozważana jest opcja, w ramach której środki pochodzą z pożyczek zaciąganych w imieniu UE lub na podstawie gwarancji krajowych państw członkowskich.
Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen: „Niczym niesprowokowana i nieuzasadniona agresja wojskowa Rosji wobec Ukrainy spowodowała ogromne cierpienie ludzkie oraz wielkie zniszczenia w całym kraju, zmuszając miliony niewinnych mieszkańców Ukrainy do ucieczki. Ukraina może liczyć na pełne wsparcie Unii. UE będzie nadal zapewniać Ukrainie krótkoterminowe wsparcie finansowe, aby ta mogła zaspokajać swoje potrzeby i utrzymać funkcjonowanie podstawowych usług. Jesteśmy gotowi przejąć wiodącą rolę w międzynarodowych staraniach o odbudowę, aby pomóc Ukrainie odtworzyć demokratyczny i prosperujący kraj. Oznacza to, że inwestycje będą szły ramię w ramię z reformami, które posłużą Ukrainie jako wsparcie na drodze do Europy”.
Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom: „Wsparcie UE dla Ukrainy nie podlega żadnym wahaniom. Będziemy nadal wykorzystywać wszelkie dostępne środki, aby pomóc naszym przyjaciołom i sąsiadom w odpieraniu niczym niesprowokowanej, brutalnej agresji Rosji. Musimy zadbać zarówno o codzienne funkcjonowanie kraju, jak i o działania na rzecz jego odbudowy. Mając na uwadze zaspokojenie najpilniejszych potrzeb Ukrainy, planujemy udzielenie pożyczek nadzwyczajnych w ramach nowego programu pomocy makrofinansowej. W dłuższej perspektywie UE pokieruje znaczącymi międzynarodowymi staraniami finansowymi na rzecz odbudowy wolnej i demokratycznej Ukrainy. W tym celu będziemy współpracować z partnerami takimi jak G7 czy międzynarodowe instytucje finansowe, a także ściśle koordynować nasze działania z samą Ukrainą. Będziemy stać obok Ukrainy na każdym etapie drogi, gotowi do odbudowy po zniszczeniach spowodowanych rosyjską wojną oraz do stworzenia lepszej przyszłości i nowych możliwości dla każdego mieszkańca tego kraju”.
Wiceprzewodniczący ds. silniejszej Europy na świecie Josep Borrell: „UE pozostanie niezłomna, jeżeli chodzi o jej solidarność z Ukrainą i udzielanie Ukrainie wsparcia, jako że państwo to broni się przed niczym nieuzasadnioną i nielegalną wojną napastniczą. Nadal zapewniamy Ukrainie środki pomocy wojskowej”.
Komisarz ds. budżetu i administracji Johannes Hahn: „Unia Europejska będzie nadal wspierać Ukrainę i jej obywateli oraz odegra kluczową rolę we wszystkich politycznych, humanitarnych i gospodarczych działaniach, służących zwiększaniu odporności, a także zaspokajaniu krótko- i długoterminowych potrzeb. Pozwoli to Ukrainie powrócić na jej pokojową drogę wiodącą do odnowy społeczno-gospodarczej. Jestem przekonany, że nowa platforma odbudowy Ukrainy, którą wspólnie pokieruje Ukraina i Komisja, ale także proponowany przez nas instrument RebuildUkraine, pomogą zapewnić Ukrainie lepszą przyszłość. Będzie się to odbywać w bliskiej współpracy z wszystkimi naszymi darczyńcami”.
Komisarz do spraw gospodarki Paolo Gentiloni: „Zniszczenia, jakich Rosja dokonała w Ukrainie, nie mają precedensu w powojennej Europie; precedensu nie ma pogarda Rosji dla międzynarodowego porządku, który tak skrupulatnie tworzono na przestrzeni minionych dziesięcioleci. Komisja Europejska wytycza dziś drogę, aby Ukraina mogła wyjść z popiołów wojennych silniejszą. Podobnie jak nasza Unia wyłoniła się z gruzów, jakie zastał rok 1945. Wspólnie z władzami ukraińskimi i we współpracy z naszymi partnerami międzynarodowymi zmobilizujemy środki finansowe, których potrzebuje Ukraina do wydźwignięcia się z tych trudów i do odbudowy lepszej infrastruktury społecznej i gospodarczej”.
Komisarz do spraw sąsiedztwa i rozszerzenia Olivér Várhelyi: „W minionych tygodniach byliśmy świadkami strasznych ofiar ludzkich oraz zniszczeń, jakie wojna spowodowała w obrębie infrastruktury w Ukrainie. Szybko uruchomiliśmy pomoc, jesteśmy gotowi wspierać Ukrainę w odbudowie. Odbudowa powinna w pełni odzwierciedlać potrzeby określone przez Ukrainę i powinna być mocno osadzona w programie reform tego kraju”.
Kontekst
UE już od dawna zaangażowana jest we wsparcie Ukrainy, a zaangażowanie to przynosi efekty. UE udostępnia Ukrainie znaczącą pomoc finansową, która w latach 2014–2021 wyniosła 1,7 mld Euro w formie dotacji z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, 5,6 mld Euro w formie pożyczek w ramach pięciu programów pomocy makrofinansowej, 194 mln Euro w formie pomocy humanitarnej oraz 355 mln Euro za pośrednictwem instrumentów polityki zagranicznej. UE zapewnia Ukrainie wsparcie na rzecz rozwoju polityki i kompleksowych reform, przy silnym zaangażowaniu państw członkowskich w ramach podejścia Drużyna Europy. Wśród sztandarowych programów znajdują się programy dotyczące decentralizacji, reform administracji publicznej i walki z korupcją.
UE ściśle współpracowała z europejskimi instytucjami finansowymi w celu wspierania Ukrainy przed wojną, ale kontynuuje tę współpracę również w obecnie. Od 2014 r. Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju uruchomiły dla Ukrainy ponad 10 mld Euro w formie pożyczek. W minionych tygodniach Europejski Bank Inwestycyjny wypłacił na rzecz ukraińskiego budżetu kwotę 668 mln Euro. UE ściśle współpracuje również z Bankiem Światowym i z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, które od 2014 r. są kluczowymi partnerami w działaniach dla Ukrainy.
Źródło: https://ec.europa.eu/
